Sformułowania zalecające a zobowiązujące w prawie kanonicznym

Przy okazji zawierania sakramentu małżeństwa zaleca się, gdy strona nie jest bierzmowana, przyjęcie tegoż sakramentu (kan. 1065 §1 KPK). Odwrotnie jest przy sakramencie święceń, bowiem przy nim sakrament bierzmowania jest już obligatoryjny (kan. 1033 KPK). Przy sakramencie eucharystii istnieje zalecenie przystępowania do niej jak najczęściej (kan. 898 KPK). Z drugiej zaś strony istnieje obowiązek przyjmowania jej raz w roku (kan. 920 §1 KPK). Z kolei przy sakramencie pokuty, z jednej strony, istnieje podobne zalecenie (można o nim domniemywać na podstawie zalecenia do częstego przystępowania do sakramentu Komunii św.). Występuje również obowiązek w sytuacji grzechu ciężkiego skorzystania z tego sakramentu raz do roku (kan. 989 KPK). Na tym przykładzie widać też ewidentnie spotkanie prawa kanonicznego z teologią, tj. z występującymi w tej dyscyplinie kategoriami dlań charakterystycznymi. Przy dniach pokuty istnieje także obowiązek ich zachowania w kontekście wymaganego wieku, z drugiej zaś strony, zalecenie ich zachowania, gdy z racji wieku osoba nie jest doń zobowiązana (kan. 1252 KPK). Naturalnie takich przykładów można podać więcej, ograniczyliśmy się do najważniejszych. Na podstawie powyższych przykładów nie można jednak konkludować, iż do zachowania kodeksowych przepisów można podejść w „luźny” sposób, wręcz przeciwnie: akurat powyższe przykłady dotyczą  sfery duchowej i stąd też kodeks, podobny innym kodeksom, musi uwzględniać tę specyfikę.

Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!

Nas interesować jednak będą zalecenia oraz obowiązki uregulowane zwłaszcza przy sakramencie małżeństwa. O niektórych z nich zostało już wspomniane przy okazji kwestii sakramentów zalecanych a wymaganych przy tym sakramencie. I tak, wiekiem uprawniającym do ważnego zawarcia związku jest odpowiednio czternasty oraz szesnasty rok życia dla kobiet i mężczyzn, jednakże zalecany jest wyższy (kan. 1072 KPK a kan. 1083 KPK). Stąd, gdy związek zostanie zawarty już przez jedną stronę, która nie osiągnęła wymaganego do ważnego zawarcia związku wieku, wówczas małżeństwo zostaje zawarte nieważnie. Natomiast, gdy związek zostaje zawarty przez przynajmniej jedną stronę, która nie osiągnęła wieku zalecanego do godziwego zawarcia związku i bez potrzebnego zezwolenia, wówczas małżeństwo zawarte jest ważnie, ale niegodziwie. Właśnie na przykładach nieważnego a niegodziwego małżeństwa pośrednio można wnioskować o danej sytuacji w kontekście jej obligatoryjnego, bądź tylko zalecanego charakteru. Także już samo użycie sformułowań: ważne, godziwe wskazuje na prawny lub moralny wymiar prawa. Podobnie można wnioskować przy przeszkodzie różnej wiary a małżeństwie mieszanym czy też przy okazji przeszkody pokrewieństwa, od którego stopnia nie ma możliwości uzyskania dyspensy, jak i tej samej przeszkody przy współistnieniu możności prośby o dyspensę. Następnie, przy okazji błędu co do małżeństwa podana jest obowiązująca wiedza nt. tego, czym jest związek małżeński (kan. 1096 §1 KPK), ale już a ramach przygotowania do tegoż sakramentu wiedza ta jest (powinna być) pogłębiona. Jest to również nic innego jak z jednej strony - obowiązek (wymóg), a z drugiej - zalecenie.

Zobacz również: Jak interpretować akta sprawy w kościelnym procesie małżeńskim?

W ramach dopowiedzenia warto też dodać, iż sensu stricte obowiązki wiernych, w tym wiernych świeckich wylicza i reguluje głównie druga Księga KPK. Jakimś uzupełnieniem może też być trzecia jego Księga, zwłaszcza w kanonach regulujących kwestię wychowania potomstwa. Czynię tę aluzję z uwagi na symulację, szczególnie jej jednego rodzaju, tj. wykluczenia chrześcijańskiego (nie zaś katolickiego) wychowania potomstwa, na podstawie czego istnieje prawna możliwość stwierdzenia nieważności zawartego związku (kan. 1101 §2 KPK). Natomiast tym razem obowiązek katolickiego wychowania dodatkowo wzmocniony jest sankcją karną w przypadku jego niekatolickiego charakteru (kan. 1366 KPK).

Jak zatem można było zaobserwować, prawodawca nie tylko zobowiązuje, ale i stawia zalecenia. Co też oznacza, iż obok prawnego wymiaru kodeks posiada także wymiar jakby formacyjny, to z kolei w dużej mierze wynika z faktu, iż przepisy kodeksowe to nie tylko przepisy stanowione przez kompetentną władzę ludzką, ale przepisy, w których musi zostać też uwzględnione prawo boże - o czym w konstytucji Sacrae disciplinae leges.

Zobacz: Zawieszenie kościelnego procesu małżeńskiego