REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Dziewczynka odziedziczyła spory dług po dziadku, chociaż matka odrzuciła spadek w jej imieniu

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Kinga Piwowarska
Doktor nauk prawnych, adwokat, adiunkt na Wydziale Prawa Uniwersytetu Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie w Katedrze Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego
dług, spadek, odrzucenie
Dziewczynka odziedziczyła spory dług po dziadku, chociaż matka odrzuciła spadek w jej imieniu
Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

W wyniku rozstrzygnięcia sprawy przez sąd małoletnia odziedziczyła spadek obciążony zobowiązaniami finansowymi po swoim dziadku, pomimo wcześniejszego odrzucenia spadku w imieniu córki, właśnie przez jej matkę. Wiele osób się zastanawia jak tego typu sprawy w ogóle mogą mieć miejsce?

Dziewczynka odziedziczyła spory dług po dziadku, chociaż matka odrzuciła spadek w jej imieniu

W wyniku rozstrzygnięcia sprawy przez sąd małoletnia odziedziczyła spadek obciążony zobowiązaniami finansowymi po swoim dziadku, pomimo wcześniejszego odrzucenia spadku w imieniu córki, właśnie przez jej matkę. Wiele osób się zastanawia jak tego typu sprawy w ogóle mogą mieć miejsce? Sąd w każdym wypadku powinien przecież kierować się przede wszystkim dobrem dziecka oraz jego interesem. Sankcjonowane powinno być działanie niezgodne z interesem dziecka. Generalnie tak, ale sąd jest przede wszystkim związany przepisami. W związku z powyższym sprawa trafiła do RPO, a Rzecznik Praw Obywatelskich złożył skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego, wskazując na naruszenie konstytucyjnych zasad ochrony praw dziecka.

REKLAMA

Śmierć dziadka, spadek, działania matki i długi niczemu niewinnemu dziecka

REKLAMA

Cała sprawa miała miejsce niespełna 10 lat temu, bo jeszcze w 2016 r. Po śmierci dziadka w 2016 roku jego majątek, obciążony znacznymi długami, stał się przedmiotem postępowania spadkowego. Matka dziewczynki, wraz z innymi spadkobiercami, złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku. W celu ochrony praw dziecka wystąpiono również o zgodę sądu rodzinnego na dokonanie tej samej czynności w imieniu małoletniej. Mimo spełnienia wymogów proceduralnych, sąd spadkowy uznał, że odrzucenie spadku nastąpiło po upływie terminu przewidzianego w art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego, a tym samym nie wywołuje skutków prawnych.

Temat odrzucenia spadku w imieniu małoletniego, tak jak w niniejszej sprawie budzi wiele pytań. Najczęściej społeczeństwo zastanawia się: Jak odrzucić spadek w imieniu nieletniego dziecka? Czy można odrzucić spadek u notariusza za osobę małoletnią? Jak liczyć 6 miesięcy na odrzucenie spadku przez małoletniego? Ile kosztuje odrzucenie spadku w imieniu małoletniego u notariusza? Zagadnienie odrzucenia spadku w imieniu małoletniego jest uregulowane w dwóch podstawowych aktach prawnych:

  1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061, 1237).
  2. Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2809).

Na tle interpretacji przepisów ww. ustaw możemy znaleźć wiele spraw, które trafiły aż do Sądu Najwyższego. Jeden z nich dotyczył nieskorzystania przez rodziców z ochrony majątkowych praw dziecka. Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 21 listopada 2024 r., I CSK 3053/24, wskazuje, że: artykuł 72 Konstytucji RP jest konkretyzowany w poszczególnych ustawach i nie sposób wywodzić z niego żadnej normy prawnej o bezpośrednim zastosowaniu w postępowaniu cywilnym. Przeciwnie, to art. 101 KRO jest przejawem dbałości ustawodawcy o ochronę majątkowych praw dziecka, przewiduje bowiem sądową weryfikację zamierzeń rodziców dotyczących rozporządzania majątkiem małoletniego.

Działania Rzecznika Praw Obywatelskich w obronie interesów małoletniego przed obciążeniem długami spadkowymi

REKLAMA

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich w opisanej we wstępie sprawie dziedziczenia długu po dziadku, postanowienie sądu naruszyło fundamentalne zasady demokratycznego państwa prawnego, w tym zasadę ochrony dobra dziecka. RPO argumentował, że rodzice dziewczynki działali zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz w najlepszym interesie dziecka, a nałożenie na małoletnią obowiązku spłaty długów wynikających ze spadku jest sprzeczne z zasadami sprawiedliwości społecznej. W związku z tym RPO złożył do SN skargę nadzwyczajną. Skarga nadzwyczajna dotyczyła uchylenie postanowienia Sądu Rejonowego w P. przez Sąd Najwyższy oraz o wydania orzeczenia co do meritum sprawy. w konsekwencji argumentacji w niej zawartej i dokonania subsumpcji w dniu 7 lipca 2022 r. Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną RPO (sygn. akt I NSNc 158/21), stwierdzając, że konieczne jest doprecyzowanie przepisów dotyczących dziedziczenia przez małoletnich. Wskazano na potrzebę uregulowania w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym czynności związanych z odrzuceniem spadku w imieniu dziecka jako tych, które nie powinny wymagać zgody sądu opiekuńczego. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie wydane przez Sąd Rejonowy w P. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

W świetle argumentacji Rzecznika Praw Obywatelskich, podniesione zarzuty dotyczące naruszenia art. 64 Konstytucji RP, który gwarantuje prawo własności, inne prawa majątkowe oraz prawo do dziedziczenia, są w pełni zasadne. Wskazano przy tym, że naruszenie zasady zaufania do systemu prawnego, bezpieczeństwa prawa oraz zakazu tworzenia uprawnień pozornych – wywodzących się z art. 2 Konstytucji RP – pozbawiło małoletnią osoby prawa do swobodnego odrzucenia spadku. Pomimo, iż jej przedstawiciel ustawowy w dniu 16 września 2016 r. podjął wszelkie formalne działania, obejmujące złożenie wniosku o wyrażenie zgody sądu na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem dziecka oraz złożenie odpowiedniego oświadczenia notarialnego, długotrwałość procedury oraz upływ ustawowo określonego terminu skutkowały niekorzystnym rozstrzygnięciem.

Znaczenie dobra dziecka w wykładni prawa

Art. 72 Konstytucji RP podkreśla, iż dobro dziecka stanowi wartość nadrzędną o charakterze samoistnym. W ocenie Sądu Najwyższego przy interpretacji norm prawnych, w szczególności prawa do odrzucenia spadku, interes małoletniego powinien być oceniany według kryterium dobra dziecka. W związku z tym, konieczne jest, aby procedura odrzucenia spadku przez małoletnich, obejmująca uzyskanie zgody sądu opiekuńczego, odbywała się w sposób zapewniający pełną ochronę ich interesów. Obowiązek starannego działania po stronie przedstawicieli ustawowych młodocianego wynika z potrzeby niezwłocznego wszczęcia postępowania przed sądem opiekuńczym w celu uzyskania wymaganej zgody, a następnie złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w ustawowo przewidzianym terminie.

Choć art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego nakłada obowiązek złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia informacji o tytule powołania, Sąd Najwyższy podkreślił, że wyrażenie woli dokonania czynności odrzucenia spadku – czy to poprzez złożenie oświadczenia lub podjęcie innych działań prawnych – powinno być traktowane jako zachowanie ustawowego terminu, nawet jeżeli ostateczne oświadczenie zostanie złożone po upływie tego okresu. Przyjęcie takiej wykładni wpisuje się w pierwotny cel przepisu, jakim było umożliwienie spadkobiercy ochrony przed negatywnymi skutkami zdarzeń procesowych, za które sam nie ponosi winy. W świetle wcześniejszych orzeczeń Sądu Najwyższego, odstępstwo od tej praktyki mogłoby narażać osoby działające zgodnie z prawem na ryzyko utraty ustawowych uprawnień.

Odrzucenie spadku w imieniu dziecka - zmiany w 2023 r.

Jak wskazuje przepis art. 101 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z dnia 25 lutego 1964 r. (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2809, dalej jako: KRiO) dotyczący zarządu majątkiem dziecka - rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku. Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 640 zn. 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1550, 1429, 1606, 1615, 1667 i 1860), sądu spadku dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 6401 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, sądu spadku - jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka. W braku porozumienia rodziców stosuje się przepis § 3 art. 101 KRiO.

Jak komentuje nowe regulacje specjalista w sprawach z zakresu prawa cywilnego, w tym prawa rodzinnego: "Dokonane przez ustawodawcę w 2023 r. zmiany w treści art. 101 KRO wywołują liczne wątpliwości. W pierwszej kolejności, można się zastanawiać nad kwestią, na ile wprowadzone regulacje mogą służyć realizacji dobra dziecka. Jak to bowiem zauważono (J. Słyk, w: Osajda, Komentarz KRO, 2024, art. 101, pkt II), spełnienie przesłanek określonych w omawianych przepisach stwarza możliwość odrzucenia spadku w imieniu dziecka, również wtedy, gdy byłoby to dla niego korzystne. Wobec tego przyjęte rozwiązanie należy krytycznie ocenić, mając na względzie dobro dziecka. Odrzucenie spadku powinno być zawsze oceniane poprzez pryzmat ochrony dobra dziecka, niezależnie od tego, czy w konkretnym przepisie ustawodawca odwołał się do takiego kryterium oceny. Jak to bowiem zasadnie zauważono (T. Smyczyński, w: System PrPryw, t. 11, 2014, s. 56) jedną z płaszczyzn uwzględniania dobra dziecka jest stosowanie prawa oraz jego wykładnia. W tym wypadku, każdy, kto rozstrzyga sprawę dziecka albo się nim zajmuje, ma obowiązek mieć na uwadze jego dobro, bez względu na to, czy ustawa w konkretnym przypadku się do tej klauzuli odwołuje. Tak też zapewne czyniłby sąd, rozważając udzielenie zezwolenia. Dodatkowo nie jest jasne, czy regulacja przewidziana w art. 101 § 4 KRO jest spójna w każdym przypadku z postanowieniami zamieszczonymi w § 1 tego przepisu, który wszak nakazuje sprawować zarząd majątkiem dziecka z zachowaniem należytej staranności. Tymczasem np. odrzucenie spadku (w imieniu dziecka), mającego znaczną wartość majątkową i nieobciążonego długami, jest dopuszczalne bez zezwolenia sądu, o ile zostaną spełnione wymogi określone w art. 101 § 4 KRO, aczkolwiek może to rodzić wątpliwości w kontekście zgodności takich czynności z wymogiem sprawowania zarządu majątkiem dziecka z zachowaniem należytej staranności. Co prawda, oczekiwania ustawodawcy wobec rodziców mają w tej mierze jedynie umiarkowany charakter, skoro jest wymagane zachowanie należytej (zwykłej, przeciętnej w danych okolicznościach) staranności, a nie staranności maksymalnej, najwyższej osiągalnej itp. Jednak można przyjąć, że właśnie zachowanie owej zwykłej staranności wskazywałoby na to, że rodzice nie powinni odrzucać w imieniu dziecka spadku, jeżeli przyniosłoby to mu wymierne korzyści przy jednoczesnym braku zagrożeń majątkowych związanych z tym przyjęciem." (zob. J. Gajda, komentarz do art. 101 KC, [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. 9, 2025, Legalis/el).

Sąd Najwyższy stanowczo stwierdził, że spadkobierca, który prawidłowo wyraził wolę odrzucenia spadku zgodnie z art. 1015 § 1 k.c., powinien być traktowany jak osoba, która nie dożyła otwarcia spadku (zgodnie z art. 1020 k.c.). Ze względu na takie sprawy jak ta opisywana zmieniono KRiO. Konieczność uregulowania odrzucenia spadku w imieniu małoletnich w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym stała się niezbędna, by usprawnić postępowania spadkowe oraz zapewnić pełną ochronę interesów dzieci.

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Koniec z biciem dzwonów kościelnych o dowolnej porze dnia i nocy, bo – „Religia nie musi siłą presji fali dźwiękowej przekonywać o przewadze aksjologicznej”. Senat zajmie się problemem, który dzieli społeczeństwo

W dniu 7 sierpnia 2025 r. Senat zajmie się rozpatrzeniem petycji zbiorowej w sprawie ograniczenia używania dzwonów kościelnych. Fundacja Dobre Państwo, która jest jej autorem, postuluje oddanie samorządom władztwa w zakresie określania dopuszczalnych godzin, w których mogą wybrzmiewać dzwony kościelne oraz dopuszczalnego poziomu emitowanego przez nie hałasu. „Religia nie musi siłą presji fali dźwiękowej przekonywać o przewadze aksjologicznej”, aktualnie obowiązujące przepisy natomiast – „zezwalają Kościołowi na poszerzenie swych wpływów daleko ponad obszar posiadanych nieruchomości” – przekonuje Fundacja.

Twoje 4 prawa w czasie podróży koleją [Mini poradnik]

Masz 4 prawa podczas podróży koleją: prawo do informacji, prawo do odszkodowania lub zwrotu kosztów, prawo do pomocy i prawo do kontynuacji podróży. Co one w praktyce oznaczają? Jeśli potrzebujesz pomocy, bezpłatnie udzieli jej Europejskie Centrum Ochrony Konsumentów.

Tego nie podpiszę! Prezydent Karol Nawrocki stawia sprawę jasno

Karol Nawrocki jako nowy prezydent jasno wyznaczył granice swojej kadencji. W orędziu zapowiedział, czego na pewno nie podpisze: podniesienia wieku emerytalnego, wprowadzenia euro i legalizacji nielegalnej imigracji. Z kolei CPK i inwestycje strategiczne to projekty, które zamierza aktywnie wspierać.

Karol Nawrocki nowym prezydentem RP. Jaka będzie jego pierwsza decyzja ustawodawcza?

Karol Nawrocki rozpoczął kadencję od mocnego akcentu – już w czwartek 7 sierpnia złoży projekt ustawy dotyczący Centralnego Portu Komunikacyjnego. Prezydent zapowiada powrót do „tradycyjnego kształtu” inwestycji i zwołuje Radę Gabinetową, by omówić kluczowe projekty rozwojowe i stan finansów państwa.

REKLAMA

Eksport jeszcze bardziej pod lupą: Co zmienia 18. pakiet sankcji wobec Rosji?

Nowy, 18. pakiet unijnych sankcji wobec Rosji radykalnie zaostrza wymogi wobec firm działających w handlu międzynarodowym. Obejmuje nie tylko zakazy eksportowe, lecz także obowiązek aktywnego monitorowania partnerów i kontroli dalszego obrotu towarami. Przedsiębiorstwa muszą pilnie dostosować swoje procedury compliance.

Karol Nawrocki rozpoczyna prezydenturę z konkretnym planem działania: CPK, ulgi podatkowe i wsparcie dla rolników już wkrótce w Sejmie

Już w najbliższych dniach do Sejmu trafią pierwsze prezydenckie projekty ustaw zapowiadane jeszcze w kampanii wyborczej przez Karola Nawrockiego, który oficjalnie rozpoczyna swoją pięcioletnią kadencję jako Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Oto szczegóły.

Emerytura i renta z ZUS po śmierci. Co się dzieje z rentą i emeryturą po śmierci? Kiedy można zatrzymać rentę i emeryturę po śmierci?

Zgodnie z informacjami przekazanymi przez ZUS, po śmierci osoby pobierającej emeryturę lub rentę, instytucja wstrzymuje wypłatę świadczenia, ponieważ prawo do niego wygasa. Jednak jeśli emerytura lub renta została wypłacona po śmierci, ale w miesiącu, w którym ta śmierć miała miejsce, nie zawsze trzeba zwracać te środki. W niektórych sytuacjach rodzina może zatrzymać ostatnią wypłatę.

To już dzisiaj: długo wyczekiwana likwidacja „podatku Belki". Oszczędzanie wreszcie stanie się opłacalne

Jednym z największych problemów w Polskiej gospodarce jest niski poziom inwestycji prywatnych. Aż 46% Polaków nie posiada żadnych oszczędności – co oznacza, że znaczna część Polaków nie widzi sensu w ich gromadzeniu. Jedną z głównych przyczyn takiego stanu rzeczy jest słynny "podatek Belki". Został on wprowadzony w 2002 r. jako doraźne rozwiązanie na załatanie dziury budżetowej, ale jak to w Polsce zwykle bywa – prowizorka jest najtrwalsza. Nowy Prezydent RP - Karol Nawrocki, zapowiedział że złoży projekt likwidujący podatek Belki już pierwszego dnia sprawowania urzędu.

REKLAMA

Zaprzysiężenie prezydenta RP Karola Nawrockiego [Relacja na żywo]

W środę, 6 sierpnia 2025 r. o godz. 10:00 rozpoczęły się uroczystości z okazji zaprzysiężenia prezydenta RP Karola Nawrockiego.

Andrzej Duda: podsumowanie prezydentury [Orędzie]

Andrzej Duda kończy swoją 10-letnią prezydenturę w dniu 6 sierpnia 2025 roku. W tym dniu o godzinie 10:00 odbywa się zaprzysiężenie nowego prezydenta RP Karola Nawrockiego. Jak Andrzej Duda podsumował swoją prezydenturę w orędziu?

REKLAMA