Dokumentowa forma oświadczenia woli

W postanowieniu z dnia 10 stycznia 2018 roku (sygn. akt: VIII Gz 402/17) Sąd Okręgowy w Szczecinie rozpoznawał zażalenie strony powodowej na postanowienie o przekazaniu sprawy do rozpoznania innemu sądowi z uwagi na niewłaściwość miejscową. Powódka w sprawie dochodziła zapłaty z umowy spedycyjnej, powołując się na treść zlecenia spedycyjnego, zawierającego w sobie również umowę prorogacyjną, tj. umowę w której strony określiły jaki sąd będzie właściwy miejscowo do rozstrzygnięcia spraw wynikłych lub mogących powstać z danych stosunków prawnych. O ile umowa spedycyjna nie wymaga dla swojej ważności formy szczególnej, o tyle umowa prorogacyjna wymaga zawarcia jej na piśmie. Jak podkreślił Sąd „Przyjęcie argumentacji powódki w zakresie skuteczności jednostronnego wskazania sądu właściwego zgodnie z treścią wyodrębnionej klauzuli w zleceniu transportu międzynarodowego, do którego akceptacji wystarczy przystąpienie przewoźnika do realizacji przewozu, w sytuacji, gdy umowa prorogacyjna zakłada odstępstwo od ustawowych zasad właściwości miejscowej, prowadziłoby do usankcjonowania możliwości jednostronnego dyktowania przez jedną ze stron drugiej stronie sposobu kierowania ewentualnych roszczeń, co do określenia sądu, do którego wystąpienie miałoby nastąpić w sprawie umowy prorogacyjnej, chodzi o pisemność uzgodnienia, a więc sytuację, w której pismo zawierające uzgodnienie powinno pochodzić od obu stron, to zaś powinno zostać wyrażone jej podpisaniem przez obie strony”. Stanowisko to nie jest jednoznaczne, bowiem w doktrynie można odnaleźć głosy mówiące o tym, że brak pisemności umowy (a od 8 września 2016 roku również formy elektronicznej i dokumentowej) prorogacyjnej nie warunkuje jej nieważności, bowiem skutek taki nie wynika z art. 46 KPC. W związku z tym zastosowanie znajdą wyjątkowo przepisy dopuszczające dla ustalenia faktu jej zawarcia oraz treści dowody z przesłuchania świadków lub stron. Natomiast Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że umowa taka będzie nieważna (por. postanowienie z dnia 17 grudnia 1971 roku sygn. akt: I CZ 166/71).

W wyroku z dnia 31 stycznia 2018 roku (sygn. akt: X C 5718/17) Sąd Rejonowy w Olsztynie wskazał, że regulacja zawarta w art. 77² KC „wprowadziła odrębną od formy pisemnej formę czynności prawnej, która jest zachowana w przypadku istnienia jakiegokolwiek oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie (np. wiadomość e-mail, SMS). Forma dokumentowa jest zachowana w sytuacji, gdy dokument nie został sporządzony w formie pisemnej. Celem jej wprowadzenia nie jest jednak umożliwienie obchodzenia przepisów o formie pisemnej”.