Przedstawiciele procesowi stron w procesie karnym

Przedstawiciel ustawowy to osoba, która dokonuje czynności prawnych w imieniu pokrzywdzonego lub oskarżonego, który ze względu na wiek lub szczególny stan nie może dokonywać samodzielnie czynności procesowych.

Gdy pokrzywdzony jest osobą małoletnią lub ubezwłasnowolnioną, przedstawiciel przykładowo składa wniosek o ściganie, zaskarża postanowienia, dochodzi roszczeń cywilnych w procesie karnym.

Podobnie wygląda sytuacja po stronie oskarżonego. Osoba nieletnia lub ubezwłasnowolniona przeciwko której został złożony w sądzie akt oskarżenia, może być reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego.

Przedstawicielem ustawowym w rozumieniu prawa cywilnego i rodzinnego jest rodzic, opiekun prawny. Prawo karne procesowe dopuszcza ponadto możliwość wystąpienia w tej roli osoby, pod której stałą pieczą reprezentowany pozostaje.

Przedstawiciel ustawowy może z kolei ustanowić pełnomocnika lub obrońcę. Te dwie instytucje są już zarezerwowane dla profesjonalnych podmiotów. Ich zadaniem w procesie karnym jest poprowadzenie sprawy w sposób jak najbardziej korzystny dla osoby, którą reprezentują.

Obrońca to przedstawiciel oskarżonego w procesie karnym. Stosunek między dwoma podmiotami powinien opierać się na zaufaniu. Obrońca powinien uprzednio omawiać swoje kroki z oskarżonym i w razie wątpliwości udzielać mu wyjaśnień. Granicę działań obrońcy wyznacza interes prawny oskarżonego.

Obrońca korzysta z pewnych uprawnień własnych – nie wolno przesłuchiwać go co do faktów, o których dowiedział się prowadząc sprawę lub udzielając porady prawnej, nie wolno zajmować mu pism lub dokumentów obejmujących okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy, jest to tzw. tajemnica obrończa.

Warto zaznaczyć że udział w postępowaniu może wziąć zarówno oskarżony jak i jego obrońca, zatem oba podmioty mogą działać razem.

Posiadanie obrońcy jest uprawnieniem oskarżonego ( w niektórych wypadkach ustawa przewiduje obowiązek ustanowienia obrońcy np. gdy oskarżony jest głuchy, niemy).

Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury, zatem może to być adwokat lub wyjątkowo aplikant adwokacki , który po 6 miesiącach aplikacji może zastępować adwokata przed sądami rejonowymi( po upływie roku i 6 miesięcy także przed innymi sądami, oprócz Sądu Najwyższego).

Natomiast z pomocy trzeciego przedstawiciela procesowego- pełnomocnika, może korzystać strona inna niż oskarżony oraz osoba nie będąca stroną (np. pokrzywdzony).