Bezpłatny urlop wychowawczy

Urlop wychowawczy pracownika

Kodeks pracy przewiduje przyznanie bezpłatnego urlopu pracownikowi (tj. osobie zatrudnionej w oparciu o: umowę o pracę, spółdzielczą umowę o pracę, wybór, powołanie, mianowanie) zatrudnionemu przez okres powyżej 6 miesięcy – do czego wliczane są poprzednie okresy zatrudnienia – w celu osobistej opieki nad dzieckiem. Uprawnionym do sprawowania opieki jest zarówno rodzic jak i opiekun dziecka.

Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 18 czerwca 1998 r. postanowiono, że okresem zatrudnienia, który upoważnia do nabycia prawa do urlopu wychowawczego jest także okres pobieranie zasiłku dla bezrobotnych.

Zmiany w urlopie wychowawczym

Kryterium wieku dziecka

Dziecko musi być w wieku do 5 lat - taki jest warunek uzyskania prawa do urlopu wychowawczego. Wyjątkiem jest natomiast sytuacja, w której opieki wymaga dziecko z orzeczoną niepełnosprawnością lub stopniem niepełnosprawności. Wówczas ,,dodatkowy'' wymiar urlopu (w wysokości 36 miesięcy) przysługuje do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Znaczy to tyle, że w praktyce taki rodzic będzie uprawiony do skorzystania aż z 72 miesięcy urlopu.

Zdaniem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 28 listopada 2002 r., jeżeli podczas porodu urodzi się więcej niż jedno dziecko, wymiar urlopu wychowawczego dalej wynosić będzie 36 miesięcy, możliwy do wykorzystania aż do ukończenia przez dziecko 5 roku życia.

Wymiar urlopu wychowawczego

Ogólna pula przysługujących pracownikowi czy opiekunowi urlopowych miesięcy to 36. Można je rozbić na 5 części. Jednak jeden z miesięcy przeznaczony jest wyłącznie na wykorzystanie przez drugiego z rodziców. Tego prawa nie można przenieść, a skorzystanie z tej jednomiesięcznej części powoduje jej wykorzystanie. Urlop wychowawczy może być wykorzystany przez pracownika niezależnie od tego, że np. w tym samym czasie matka dziecka przebywa na urlopie macierzyńskim czy dodatkowym urlopie macierzyńskim. Jednocześnie opiekunowie i rodzice mogą skorzystać z urlopu w wymiarze, który nie przekracza 4 miesięcy.

Tylko w szczególnych przypadkach pracownikowi przysługuje prawo do wykorzystania wszystkich 36 miesięcy, tj. gdy:

• drugi rodzic nie żyje,
• nie przysługuje mu władza rodzicielska,
• został pozbawiony władzy rodzicielskiej,
• została ona zawieszona lub ograniczona,
• dziecko pozostaje pod opieką innej osoby.

Urlop ojcowski równocześnie z macierzyńskim

Wniosek o udzielenie urlopu

Chcąc skorzystać z urlopu wychowawczego, pracownik składa wniosek u swojego pracodawcy na przynajmniej 2 tygodnie przed datą pójścia na niego. Powinien on zawierać: daty rozpoczęcia i zakończenia urlopu, wskazanie dotychczas wykorzystanego urlopu na dane dziecko, określenie liczby części urlopu już wykorzystanego na dane dziecko. Oświadczenie o niekorzystaniu w tym samym czasie z urlopu przez drugiego rodzica lub opiekuna również należy dołączyć do wniosku.

Urlop wychowawczy po zmianach

Rezygnacja z urlopu wychowawczego

Pracownik może w każdym czasie za zgodą pracodawcy zrezygnować z urlopu wychowawczego. Bez takiej zgody rezygnacja może nastąpić na 30 dni przed terminem zamierzonego powrotu do pracy.

Urlop wychowawczy a ciąża

Jeżeli kobieta urodzi dziecko podczas korzystania z urlopu wychowawczego, nie przerywa to automatycznie tego urlopu i nie rozpoczyna macierzyńskiego. Ma to jedynie taki skutek, że za okres jakoby podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego otrzymuje zasiłek macierzyński, za okres równy długości tych urlopów. Jeśli jednak pozostały okres urlopu wychowawczego jest zbyt krótki, żeby wypełnić czasowo macierzyński, wówczas kobieta nabywa prawo tylko do części urlopu macierzyńskiego. Po skorzystaniu z części podstawowego urlopu macierzyńskiego, może korzystać z dodatkowego macierzyńskiego i rodzicielskiego urlopu.

Autopromocja

Kodeks pracy 2025. Praktyczny komentarz z przykładami

Sprawdź

Obniżenie czasu pracy podczas urlopu

Podobnie jak w przypadku urlopu rodzicielskiego, pracownik może złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy do nie niższego niż połowa pełnego wymiaru, w okresie korzystania z urlopu. Pracodawca powinien uwzględnić ten wniosek. Składa się go na 2 tygodnie przez rozpoczęciem pracy.

Ochrona stosunku pracy

Jednymi z podstawowych zasad prawa pracy jest trwałość i ochrona stosunku pracy. Okres przebywania na urlopie wychowawczym jest więc okresem chroniącym pracownika przed wypowiedzeniem czy rozwiązaniem stosunku pracy. Wyjątkiem ograniczającym ochronę, jest likwidacja czy upadłość pracodawcy, jak również rozwiązanie umowy w trybie art. 52 kodeksu pracy. Uchwałą z dnia 15 lutego 2006 r. Sąd Najwyższy postanowił, że w trakcie trwania urlopu wychowawczego w określonych przypadkach pracownik może zostać zwolniony w trybie indywidualnym jak i grupowym.

Podsumowując, urlop wychowawczy przysługuje:

• pracownikowi zatrudnionemu powyżej 6 miesięcy (z doliczeniem poprzednich okresów zatrudnienia),
• na dziecko do 5 roku życia (dziecko niepełnosprawne do 18 roku życia),
• w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem,
• w wymiarze 36 miesięcy (z czego 1 miesiąc przeznaczony jest wyłącznie dla drugiego rodzica)
• maksymalnie w 5 częściach.

Czy można zwolnić pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym?

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 14 z póź. zm.).

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 18 czerwca 1998 r., sygn. akt III AUa 296/98.

Wyrok SN z 28 listopada 2002 r., sygn. akt II UK 94/02.

Uchwała SN z dnia 15 lutego 2006 r., sygn. akt II PZP 13/05.