Proces adhezyjny- czym jest?

Czym jest postępowanie adhezyjne?

Bardzo często obok krzywdy jako skutku działania przestępczego pojawia się realna szkoda majątkowa. Przepisy prawa przyznają pokrzywdzonemu możliwość złożenia powództwa cywilnego w celu dochodzenia swoich praw już na etapie postępowania karnego. Nie jest konieczne czekanie na zakończenie postępowania zasadniczego dotyczącego odpowiedzialności karnej. Oba postępowania toczą się równolegle na tej samej rozprawie przed sądem karnym, który rozstrzyga zarówno o odpowiedzialności karnej jak i cywilnej sprawcy przestępstwa. Rozstrzygnięcia oparte są na podstawie tego samego materiału dowodowego. Czego niewątpliwą zaletą jest eliminacja wszelkich wątpliwości związanych z kwestiami interpretacji jak i zakresu środków dowodowych. Samo słowo „adhezyjny” należy tłumaczyć jako „połączony”, „łączny”, „mieszany” co bezpośrednio wskazuje na charakter procesu.

Zobacz: Uzasadnienie wyroku w sprawie karnej

Podmioty uprawnione do wniesienia powództwa adhezyjnego

Osobą uprawnioną do złożenia powództwa adhezyjnego jest przede wszystkim osoba uznawana na podstawie przepisów procesu karnego za pokrzywdzonego. Może to także uczynić prokurator, jeśli uzna to za konieczne ze względu na interes społeczny. W razie śmierci pokrzywdzonego możliwe jest także wytoczenie powództwa cywilnego przez osoby mu najbliższe, które wstępują w prawa zmarłego. Warunkiem rozpoznania procesu adhezyjnego we wszystkich powyżej wskazanych przypadkach jest złożenie powództwa cywilnego przeciwko oskarżonemu przed rozpoczęciem przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej w sprawie karnej.

Istota procesu adhezyjnego

Istotą powództwa cywilnego jest zneutralizowanie skutków przestępstwa o charakterze ekonomicznym. Dlatego też zakres powództwa cywilnego w procesie adhezyjnym ograniczony jest tylko do roszczeń o charakterze majątkowym. Osoba uprawniona może dochodzić zarówno odszkodowania za szkodę rzeczywistą jak i utracone korzyści czyli jednocześnie damnum emergans i lucrum cessans.

Paremie łacińskie

Zobacz: Kodeks karny

Następstwa wniesienia powództwa cywilnego

Proces adhezyjny ograniczony jest szeregiem negatywnych przesłanek. W przypadkach określonych przepisami ustawy sąd karny może odmówić przyjęcia powództwa (art. 65 § 1 k.p.k. ) bądź pozostawić już przyjęte powództwo bez rozpoznania.

W przypadku skazania oskarżonego sąd uwzględnia lub oddala w całości bądź części powództwo cywilne. W razie wydania wyroku uniewinniającego bądź umarzającego postępowanie powództwo adhezyjne sąd pozostawia bez rozpoznania.

Odmowa przyjęcia jak i pozostawienie bez rozpoznania powództwa nie mają charakteru merytorycznego, co oznacza, że nie zamykają pokrzywdzonemu drogi do dochodzenia swych praw przed sądem cywilnym. Pokrzywdzony może w 30-dniowym terminie zawitym od otrzymania od sądu karnego informacji o odmowie przyjęcia bądź pozostawieniu bez rozpoznania powództwa przekazać je do sądu cywilnego.

Zobacz: Ułatwienia dowodowe w procesie karnym

Sytuacja procesowa powoda cywilnego

Powód cywilny w procesie karnym zachowuje wszystkie prawa strony procesowej. Może korzystać z pomocy pełnomocnika, wnosić środki odwoławcze, a także uczestniczyć w postępowaniu dowodowym.

Proces adhezyjny jest niezwykle ważnym i racjonalnym rozwiązaniem z punktu widzenia ekonomii procesowej. Rozstrzygnięcie sprawy w zakresie powództwa karnego jak i cywilnego w jednym procesie pozwala uniknąć nie tylko ponoszenia zbędnych kosztów, ale także utraty jakże cennego w dzisiejszych czasach czasu.