Wybory 2023. Kto i gdzie może głosować? W kraju i za granicą. Przepisy, zaświadczenia, terminy

• Kto może wziąć udział w wyborach?
• Gdzie można głosować?
• Głosowanie za granicą
• Głosowanie za granicą
• Głosowanie w obwodach głosowania utworzonych na polskich statkach morskich 
• Referendum 2023

Jak informuje PKW, warunki udziału obywateli polskich w głosowaniu w obwodach głosowania utworzonych w kraju w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na dzień 15 października 2023 r. określone są w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1277 i 2418 oraz z 2023 r. poz. 497). 

Kto może wziąć udział w wyborach?

Prawo udziału w głosowaniu (prawo wybierania) w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej ma obywatel polski, który: 
1) najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat; 
2) nie został pozbawiony praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu; 
3) nie został ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądu; 
4) nie został pozbawiony praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu. 

Wyborca jest ujmowany spisie wyborców. Można być ujętym tylko w jednym spisie. Spisy wyborców sporządzają urzędy gmin. 

Gdzie można głosować?

Głosowanie w miejscu stałego zamieszkania w Polsce

W spisie wyborców sporządzanym dla stałego obwodu głosowania zostanie ujęty wyborca: 
− zameldowany na pobyt stały na obszarze danej gminy, 
− ujęty na własny wniosek w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania właściwym dla miejsca stałego zamieszkania,  
− nigdzie niezamieszkały stale przebywający na obszarze gminy ujęty na własny wniosek w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania na obszarze tej gminy.

Głosowanie poza miejscem stałego zamieszkania

Głosowanie poza miejscem stałego zamieszkania jest możliwe w następujących trybach:
- na wniosek o zmianę miejsca głosowania,
- na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania,
- w zakładach leczniczych, domach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych oraz oddziałach zewnętrznych takich zakładów i aresztów, a także w domach studenckich,
- głosowanie w kraju wyborców stale zamieszkałych za granicą.

I. Głosowanie na wniosek o zmianę miejsca głosowania 

Wyborca: 
− czasowo przebywający poza miejscem zameldowania na pobyt stały (w tym wyborca zameldowany na pobyt czasowy), 
− czasowo przebywający poza miejscem zamieszkania (tj. ujęcia na własny wniosek w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania), 
− nieujęty w żadnym stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców 
może wziąć udział w głosowaniu w miejscu czasowego pobytu, jeżeli w okresie od dnia 1 września 2023 r. do dnia 12 października 2023 r. złoży wniosek o zmianę miejsca głosowania. 
We wniosku podaje się: 
− nazwisko i imię (imiona), 
− obywatelstwo, 
− numer PESEL wnioskodawcy, 
− adres przebywania w dniu wyborów. 

Wniosek może zostać złożony na piśmie utrwalonym w postaci papierowej z własnoręcznym podpisem do urzędu gminy właściwego dla wybranego stałego obwodu głosowania na obszarze gminy, w której wyborca przebywać będzie w dniu wyborów lub w postaci elektronicznej, opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej na stronie internetowej gov.pl. 
Wyborca, który zmienił miejsce głosowania, zostanie z urzędu skreślony ze spisu wyborców, w którym uprzednio był ujęty w spisie. 

Żołnierze pełniący zasadniczą służbę wojskową albo odbywający ćwiczenia wojskowe, a także ratownicy odbywający zasadniczą służbę w obronie cywilnej poza miejscem stałego zamieszkania, policjanci z jednostek skoszarowanych, funkcjonariusze Służby Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej oraz Służby Więziennej pełniący służbę w systemie skoszarowanym, którzy chcą wziąć udział w głosowaniu w miejscu odbywania służby, powinni złożyć wniosek o zmianę miejsca głosowania. Wniosek składa się w urzędzie gminy w terminie od dnia 1 września 2023 r. do dnia 12 października 2023 r. 
Wyborca, który złożył wniosek o zmianę miejsca głosowania, zostanie z urzędu skreślony ze spisu wyborców, w którym uprzednio był ujęty w spisie. 

II. Głosowanie na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania 

Wyborca, który zamierza zmienić miejsce pobytu przed dniem wyborów, może otrzymać zaświadczenie o prawie do głosowania. Z zaświadczeniem takim można głosować w dowolnym obwodzie głosowania w kraju, za granicą lub na polskim statku morskim. Wniosek o wydanie zaświadczenia o prawie do głosowania składa się w dowolnie wybranym urzędzie gminy w terminie od dnia 1 września 2023 r. do dnia 12 października 2023 r. Wniosek składa się na piśmie utrwalonym w postaci papierowej z własnoręcznym podpisem. Zaświadczenie o prawie do głosowania wyborca odbiera za pokwitowaniem osobiście albo przez upoważnioną pisemnie osobę, w urzędzie gminy, w którym złożono wniosek. W przypadku upoważnienia innej osoby do odbioru zaświadczenia wyborca sporządza wniosek o wydanie zaświadczenia i upoważnienie (może to być jeden dokument), w którym wskazuje swoje imię (imiona) i nazwisko, numer PESEL, adres zamieszkania, informację, w jakich wyborach wyborca jest uprawiony do głosowania, a także dane osoby upoważnionej do odebrania zaświadczenia. Wyborca, któremu wydano zaświadczenie o prawie do głosowania, zostanie z urzędu skreślony ze spisu wyborców, w którym uprzednio był ujęty w spisie. 

III. Głosowanie w zakładach leczniczych, domach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych oraz oddziałach zewnętrznych takich zakładów i aresztów, a także w domach studenckich 

Wyborcy, którzy będą przebywać w dniu wyborów w zakładach leczniczych, domach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych, zostaną ujęci w spisach wyborców sporządzonych dla obwodów głosowania utworzonych w tych jednostkach i będą mogli głosować w tych obwodach. 

Wyborcy ujęci w spisie wyborców w wyżej wymienionych jednostkach zostaną z urzędu skreśleni ze spisu w miejscu stałego zamieszkania. 

Wyborcy, którzy przybędą do wyżej wymienionych jednostek przed dniem wyborów, a nie będzie ich w spisie wyborców, zostaną dopisani do spisu wyborców przez obwodową komisję wyborczą w dniu głosowania. 

Wyborcy, którzy przybędą do wyżej wymienionych jednostek w dniu głosowania, będą mogli głosować w obwodach utworzonych w tych jednostkach tylko na podstawie zaświadczeń o prawie do głosowania. 

IV. Głosowanie w kraju wyborców stale zamieszkałych za granicą 

Wyborca stale zamieszkały za granicą, który będzie przebywał w Polsce w dniu wyborów, w celu wzięcia udziału w głosowaniu powinien złożyć w terminie od dnia 1 września 2023 r. do dnia 12 października 2023 r. wniosek o zmianę miejsca głosowania. We wniosku podaje się: 
- nazwisko i imiona, 
- obywatelstwo, 
- numer PESEL wnioskodawcy, 
- adres przebywania w dniu wyborów. 

Wniosek może zostać złożony na piśmie utrwalonym w postaci papierowej z własnoręcznym podpisem do urzędu gminy właściwego dla wybranego stałego obwodu głosowania na obszarze gminy, w której wyborca przebywać będzie w dniu wyborów lub w postaci elektronicznej, opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej na stronie internetowej gov.pl. 

Wyborca stale zamieszkały za granicą może również głosować na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania wydanego przez konsula lub gminę, o ile został na swój wniosek ujęty w spisie wyborców w obwodzie głosowania utworzonym odpowiednio za granicą lub w kraju.

 

Głosowanie za granicą

Obywatele polscy mogą również wziąć udział w głosowaniu w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na dzień 15 października 2023 r. w obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich. 

Identycznie jak w przypadku głosowania na terytorium Polski, prawo udziału w głosowaniu (prawo wybierania) w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej ma obywatel polski, który: 
1) najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat; 
2) nie został pozbawiony praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu; 
3) nie został ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądu; 
4) nie został pozbawiony praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu. 

Wyborca jest ujmowany w spisie wyborców. Można być ujętym tylko w jednym spisie. Spisy wyborców sporządzają za granicą konsulowie, a na statkach – kapitanowie statków. 

Głosowanie za granicą

I. Głosowanie w obwodzie głosowania na podstawie wniosku o ujęcie w spisie wyborców

Wyborca: 
– stale zamieszkały za granicą, 
– stale zamieszkały w Polsce, a przebywający czasowo za granicą 

w celu wzięcia udziału w głosowaniu powinien złożyć właściwemu konsulowi wniosek o ujęcie w spisie wyborców w obwodzie głosowania utworzonym za granicą. 

Wniosek należy złożyć najpóźniej w 5. dniu przed dniem wyborów, tj. do dnia 10 października 2023 r. w postaci papierowej z własnoręcznym podpisem lub przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw zagranicznych (e-wybory) albo na adres poczty elektronicznej konsula jako odwzorowanie cyfrowe wniosku opatrzonego własnoręcznym podpisem (skan). 
W zgłoszeniu podaje się: 
− nazwisko i imię (imiona), 
− numer PESEL, 
− numer ważnego polskiego paszportu (na obszarze państw członkowskich Unii Europejskiej oraz państw, na terytorium których można wjechać na podstawie polskiego dowodu osobistego, w miejsce numeru paszportu można podać numer ważnego polskiego dowodu osobistego), 
− adres pobytu wyborcy za granicą, 
− dane kontaktowe w zakresie adresu poczty elektronicznej lub numeru telefonu komórkowego. 

Obwody głosowania za granicą tworzy Minister Spraw Zagranicznych w drodze rozporządzenia. Wykaz tych obwodów będzie dostępny we wszystkich polskich placówkach dyplomatycznych i konsularnych oraz delegaturach Krajowego Biura Wyborczego i na stronie internetowej Państwowej Komisji Wyborczej https://pkw.gov.pl oraz https://wybory.gov.pl. 

II. Głosowanie na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania

Wyborca stale zamieszkały w kraju (w Polsce) zamierzający głosować za granicą może otrzymać zaświadczenie o prawie do głosowania. Z zaświadczeniem takim można głosować w dowolnym obwodzie głosowania w kraju, za granicą lub na polskim statku morskim. 

Wniosek o wydanie zaświadczenia o prawie do głosowania składa się w dowolnie wybranym urzędzie gminy w terminie od dnia 1 września 2023 r. do dnia 12 października 2023 r. Wniosek składa się na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzonym własnoręcznym podpisem. 

Zaświadczenie o prawie do głosowania wyborca odbiera za pokwitowaniem osobiście albo przez upoważnioną pisemnie osobę, w urzędzie gminy, w którym został złożony wniosek. W przypadku upoważnienia innej osoby do odbioru zaświadczenia wyborca sporządza wniosek o wydanie zaświadczenia i upoważnienie (może to być jeden dokument), w którym wskazuje swoje imię (imiona) i nazwisko, numer PESEL, adres zamieszkania, informację, w jakich wyborach wyborca jest uprawiony do głosowania, a także dane osoby upoważnionej do odebrania zaświadczenia. 

Wyborca, któremu wydano zaświadczenie o prawie do głosowania zostanie z urzędu skreślony ze spisu wyborców w miejscu stałego zamieszkania. Należy zwrócić szczególną uwagę, aby nie utracić zaświadczenia o prawie do głosowania. W przypadku jego utraty, niezależnie od przyczyny, nie będzie możliwe otrzymanie kolejnego zaświadczenia, ani wzięcie udziału w głosowaniu w obwodzie właściwym dla adresu zameldowania na pobyt stały lub adresu stałego zamieszkania. 

Wyborca może otrzymać za granicą zaświadczenie o prawie do głosowania. Z zaświadczeniem takim można głosować w dowolnym obwodzie głosowania w kraju, za granicą lub na polskim statku morskim. 

Wniosek o wydanie zaświadczenia o prawie do głosowania składa się konsulowi. Wniosek należy złożyć najpóźniej w 3. dniu przed dniem wyborów, tj. do dnia 12 października 2023 r. Zaświadczenie o prawie do głosowania wyborca odbiera za pokwitowaniem osobiście albo przez upoważnioną pisemnie osobę. W przypadku upoważnienia innej osoby do odbioru zaświadczenia wyborca sporządza wniosek o wydanie zaświadczenia i upoważnienie (może to być jeden dokument), w którym wskazuje swoje imię (imiona) i nazwisko oraz numer PESEL, adres zamieszkania, informację, w jakich wyborach wyborca jest uprawiony do głosowania, a także dane osoby upoważnionej do odebrania zaświadczenia. Wyborca, któremu wydano zaświadczenie o prawie do głosowania zostanie z urzędu skreślony ze spisu wyborców. Należy zwrócić szczególną uwagę, aby nie utracić zaświadczenia o prawie do głosowania. W przypadku jego utraty, niezależnie od przyczyny, nie będzie możliwe otrzymanie kolejnego zaświadczenia, ani wzięcie udziału w głosowaniu w obwodzie, w którym uprzednio było się ujętym w spisie. 

Głosowanie w obwodach głosowania utworzonych na polskich statkach morskich 

Wyborca przebywający w dniu wyborów na polskim statku morskim, w celu wzięcia udziału w głosowaniu powinien złożyć do kapitana statku, najpóźniej w 5. dniu przed dniem wyborów, tj. do dnia 10 października 2023 r., wniosek o ujęcie w spisie wyborców w obwodzie utworzonym na statku, chyba, że posiada zaświadczenie o prawie do głosowania. We wniosku podaje się: 
• nazwisko i imię (imiona), 
• numer PESEL, 
• adres zamieszkania. Obwody głosowania na polskich statkach morskich tworzy minister właściwy do spraw gospodarki morskiej w drodze rozporządzenia. i

Wykaz tych obwodów dostępny jest we wszystkich delegaturach Krajowego Biura Wyborczego oraz na stronie internetowej Państwowej Komisji Wyborczej https://pkw.gov.pl oraz https://wybory.gov.pl.

Do głosowania na polskich statkach morskich na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania mają zastosowanie odpowiednie zasady wskazane w części dotyczącej głosowania za granicą, z tym że wniosek o wydanie zaświadczenia składa się do kapitana statku.

Referendum 2023

Powyższe wyjaśnienia te stosuje się również do udziału w referendum ogólnokrajowym zarządzonym na dzień 15 października 2023 r. zarówno w Polsce jak i za granicą.

Na podstawie art. 90 ust. 1 pkt 1 ustawy o referendum ogólnokrajowym w przypadku przeprowadzenia referendum w tym samym dniu, w którym odbywają się wybory do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej głosowanie przeprowadza się w obwodach głosowania utworzonych dla wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej i na podstawie spisów wyborców sporządzonych dla tych wyborów. 

W związku z tym przepisem, osoby ujęte w spisie wyborców sporządzanym przez urzędy gmin w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na dzień 15 października 2023 r. będą miały prawo udziału w referendum ogólnokrajowym zarządzonym na dzień 15 października 2023 r. w obwodach głosowania utworzonych w kraju.

Zaś osoby ujęte w spisie wyborców sporządzanym za granicą przez konsulów, a na polskich statkach morskich przez kapitanów statków w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na dzień 15 października 2023 r. będą miały prawo udziału w referendum ogólnokrajowym zarządzonym na dzień 15 października 2023 r. w obwodach głosowania utworzonych odpowiednio za granicą i na polskich statkach morskich.

 

Źródła: 
Państwowa Komisja Wyborcza - głosowanie na terytorium Polski,
Państwowa Komisja Wyborcza - głosowanie za granicą.