Emerytury stażowe 2025: Ostatnie decyzje. Który projekt zwycięży? Kto przejdzie na emeryturę o 10 lat wcześniej?

• Przegląd procedowanych projektów ustawowych
• Finansowe konsekwencje wcześniejszej emerytury
• Kto skorzysta na emeryturach stażowych?
• Stanowisko ZUS i ekspertów
• Różnice w opłacaniu składek (Okresy składkowe vs. nieskładkowe)
• Podsumowanie i dalsze kroki legislacyjne

Emerytury stażowe mają być odpowiedzią na postulaty związkowców i pracowników wykonujących szczególnie ciężką lub długotrwałą pracę. Idea polega na zastąpieniu kryterium wieku (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn) kryterium stażu ubezpieczeniowego, tj. udowodnionego okresu opłacania składek. Choć inicjatywa cieszy się społecznym poparciem, eksperci i Ministerstwo Finansów wskazują na jej ogromne koszty dla budżetu państwa oraz na ryzyko drastycznego obniżenia przyszłych świadczeń.

Przegląd procedowanych projektów ustawowych

Na początku 2025 roku w Sejmie procedowane były projekty wprowadzające emerytury stażowe, z których najczęściej dyskutowane są dwa:

1. Obywatelski projekt (poparty przez duże związki zawodowe, np. Solidarność)

Projekt ten jest najbardziej liberalny pod względem stażu i od wielu miesięcy stanowi punkt wyjścia do dyskusji.

Wymagany staż: 35 lat okresów składkowych i nieskładkowych dla kobiet oraz 40 lat dla mężczyzn.

Warunki dodatkowe: Osoba ubiegająca się o świadczenie musi udowodnić, że wysokość jej emerytury, obliczonej w oparciu o zebrany kapitał, będzie co najmniej równa kwocie minimalnej emerytury. Jest to kluczowy bezpiecznik finansowy.

Wiek przejścia na emeryturę: Brak formalnego wieku przejścia. Emerytura przysługuje po spełnieniu wymogu stażowego.

2. Projekt rządowy / poselski (kontrpropozycja)

W odpowiedzi na obawy finansowe, powstały projekty, które proponują ostrzejsze warunki.

Wymagany staż: Podwyższone progi, np. 38 lat dla kobiet i 42 lata dla mężczyzn.

Warunki dodatkowe: Zazwyczaj projekty te w ogóle nie dopuszczają przejścia na świadczenie przed ukończeniem 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni), co stanowi de facto obniżenie wieku emerytalnego tylko dla osób z bardzo długim stażem. Projekty te mogą także podnosić wymóg minimalnej wysokości świadczenia.

Ważne!

Wszystkie projekty wprowadzające emerytury stażowe są projektami fakultatywnymi. Oznacza to, że pracownik, który spełni warunki stażowe, ma prawo do przejścia na emeryturę, ale nie ma takiego obowiązku. Może pracować dalej, aby powiększyć zgromadzony kapitał.

Finansowe konsekwencje wcześniejszej emerytury

Największą i najbardziej rzetelną informacją, którą należy przekazać czytelnikom, jest fakt, że przejście na emeryturę stażową skutkuje niższym świadczeniem niż przejście na emeryturę powszechną w wieku 60/65 lat. Wysokość emerytury w nowym systemie (po 1999 r.) jest wyliczana zgodnie z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS: polega na podzieleniu zgromadzonych składek i kapitału początkowego przez średnie dalsze trwanie życia (podane w miesiącach przez Główny Urząd Statystyczny).

Dlaczego świadczenie spada?

Przejście na emeryturę stażową w wieku np. 55 lat powoduje dwa negatywne skutki:

Mniej zgromadzonego kapitału: Pracownik przestaje odprowadzać składki na ZUS, a fundusze nie są już waloryzowane (brak pracy przez 5-10 lat to brak składek i niższa waloryzacja).

Wyższy dzielnik: Im wcześniej na emeryturę przechodzimy, tym większa jest statystyczna liczba miesięcy dalszego trwania życia, przez którą ZUS dzieli zgromadzony kapitał. Im większy dzielnik, tym niższa miesięczna kwota świadczenia.

Przykład Uproszczony – Wpływ Dzielnika (dane GUS 2024):

| Wiek przejścia (Mężczyzna) | Dalsze trwanie życia (ok. miesięcy) | Kwota kapitału (hipotetyczna) | Wysokość świadczenia |

| :--- | :--- | :--- | :--- |

| 55 lat (Emerytura stażowa) | 307,8 miesięcy | 800 000 zł | ~2 600 zł |

| 65 lat (Emerytura powszechna) | 211,7 miesięcy | 1 100 000 zł | ~5 200 zł |

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Tablic Średniego Dalszego Trwania Życia GUS.

(Uwaga: Powyższe wyliczenie jest uproszczone, pomija coroczne waloryzacje i dotyczy ubezpieczonego z dużym stażem).

Widoczna jest drastyczna różnica w świadczeniu, wynikająca głównie z dłuższego oczekiwanego okresu pobierania świadczenia.

Kto skorzysta na emeryturach stażowych?

Emerytury stażowe są dedykowane przede wszystkim osobom, które rozpoczęły pracę w bardzo młodym wieku i posiadają duży staż pracy w warunkach uciążliwych, a jednocześnie nie mają możliwości dłuższego kontynuowania aktywności zawodowej ze względów zdrowotnych, ale nie kwalifikują się do renty.

Korzyść z emerytur stażowych jest niefinansowa:

• Możliwość wcześniejszego wycofania się z rynku pracy: To główny cel i benefit dla osób wyczerpanych fizycznie lub psychicznie.
• Łagodniejszy wymóg stażowy: Umożliwienie rezygnacji przed osiągnięciem obecnego, podwyższonego wieku emerytalnego.

Stanowisko ZUS i ekspertów

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, bazując na rzetelnych danych demograficznych i finansowych, wielokrotnie ostrzegał przed pochopnym wprowadzaniem rozwiązań stażowych bez odpowiednich zabezpieczeń.

Kluczowe zagrożenia (wg ZUS i MF):

Koszty dla systemu: Wzrost liczby osób uprawnionych do świadczeń (efekt bazy) i dłuższy okres wypłaty świadczeń (efekt demograficzny) mogą prowadzić do znacznego zwiększenia deficytu Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS).

Ryzyko ubóstwa emerytalnego: Osoby przechodzące na emeryturę stażową mogą otrzymywać świadczenia bliskie lub równe emeryturze minimalnej, co w perspektywie kilkudziesięciu lat z pewnością obniży standard życia.

Zmniejszenie podaży pracy: Wcześniejsze wycofanie z rynku pracy dużej grupy doświadczonych pracowników negatywnie wpłynie na gospodarkę.

Różnice w opłacaniu składek (Okresy składkowe vs. nieskładkowe)

Różnice między procedowanymi projektami często polegają na precyzyjnym określeniu, co wchodzi w skład wymaganego stażu (35/40 lat). Z punktu widzenia ZUS, najważniejsze są:

Okresy składkowe: Okresy, w których rzeczywiście były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne (np. stosunek pracy, działalność gospodarcza). Są to okresy najważniejsze dla wysokości kapitału.

Okresy nieskładkowe: Okresy, w których składki nie były opłacane, ale są zaliczane do stażu pracy na poczet emerytury (np. urlop wychowawczy, pobieranie zasiłku chorobowego/opiekuńczego, nauka na studiach wyższych). Ich udział w stażu jest ograniczony do maksymalnie 1/3 łącznego stażu składkowego (art. 7 i 55 ustawy o FUS).

Rządowe/poselskie projekty często mają tendencję do zaostrzania wymogu udziału wyłącznie okresów składkowych w wymaganym stażu, co automatycznie wykluczy osoby, których staż opiera się w dużej mierze na okresach nauki czy zasiłków.

Podsumowanie i dalsze kroki legislacyjne

Stan na IV kwartał 2025 roku wskazuje, że żaden z projektów dotyczących emerytur stażowych nie został przyjęty w ostatecznym kształcie. Dalsze prace legislacyjne, które będą miały decydujące znaczenie, skupią się na następujących punktach:

• Próg stażowy (35/40 lat vs. 38/42 lata).
• Wprowadzenie minimalnego wieku (np. 55/60 lat), który ograniczyłby możliwość zbyt wczesnego przejścia na świadczenie.
• Wymóg minimalnej wysokości świadczenia (czy emerytura musi być wyższa niż minimalna emerytura powszechna, aby w ogóle ją przyznać).

Rzetelna ocena tych przepisów wymaga od pracownika podjęcia indywidualnej kalkulacji. Osoby rozważające przejście na emeryturę stażową powinny:

• Wystąpić do ZUS o indywidualną symulację wysokości świadczenia w różnych scenariuszach (np. 55 lat, 60 lat, 65 lat).
• Zweryfikować posiadany staż składkowy i nieskładkowy w oparciu o dokumentację ZUS.

Ważne!

Przejście na emeryturę stażową, choć możliwe nawet 10 lat wcześniej, oznacza w praktyce drastyczne obniżenie wysokości świadczenia miesięcznego, które może być niższe nawet o 50% w stosunku do emerytury powszechnej. Jest to cena za wcześniejsze zakończenie aktywności zawodowej.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251, ze zm.), zwłaszcza art. 26, art. 7 i art. 55.

Dodatkowo:

Tablice średniego dalszego trwania życia, ogłaszane corocznie przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (w trakcie procedowania).