Do kogo wystąpić z roszczeniem o zachowek?

Do kogo z roszczeniem?

Roszczenie o zachowek jest zwykłą wierzytelnością, która powstaje z chwilą śmierci spadkodawcy. Zaś z punktu widzenia spadkobierców roszczenie o zachowek jest długiem spadkowym. Z roszczeniem można wystąpić w szczególności przeciwko spadkobiercom, a subsydiarnie przeciw zapisobiercom windykacyjnym i obdarowanym.

Na wystąpienie z roszczeniem uprawniony ma 5 lat od momentu ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku.

Kiedy?

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego jeżeli uprawniony nie uzyskał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Czym jest zachowek?

Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, która ma na celu ochronę krewnych. Stanowi niejako zabezpieczenie interesów osób najbliższych spadkodawcy. Daje możliwość dochodzenia pewnej korzyści pieniężnej ze spadku, której uprawniony nie otrzymał.

W uproszczeniu możemy przyjąć, że zachowek to prawo otrzymania określonej w pieniądzu wartości, dla obliczenia której podstawę stanowi spadek i niektóre darowizny zdziałane przez spadkodawcę.

Zobacz także: Czym jest zachowek?

Kto jest uprawniony do zachowku?

Zgodnie z art. 991§1 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym,w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału.

Uprawniony do zachowku otrzymuje pieniężną rekompensatę, natomiast nie staje się spadkobiercą, a co za tym idzie nie odpowiada za długi spadkowe.

Zobacz także: Jak wylicza się zachowek?

Kolejność nabywania prawa do zachowku

W pierwszej kolejności prawo do zachowku służy dzieciom (w tym również przysposobionym) i małżonkowi. Następnie prawo do zachowku obok małżonka uzyskują wnukowie spadkodawcy, a później ewentualnie zstępni. Wnuk spadkodawcy będzie mógł żądać zachowku tylko wtedy, gdy dziecko spadkodawcy utraciło prawo do zachowku, z tym, że wnuk musi należeć do kręgu uprawnionych do zachowku po dziadku. Zatem wnuk uzyska prawo do zachowku, gdy dziecko spadkodawcy umarło przed spadkodawcą lub nastąpiły inne okoliczności, których konsekwencją jest utrata prawa do zachowku (np. uznanie za niegodnego).

Nie ma natomiast prawa do zachowku wnuk, gdy dziecko spadkodawcy zrzekło się tylko tego prawa, gdyż nie traci ono charakteru najbliższego spadkobiercy ustawowego.

Brak prawa do zachowku

Spadkobierca niegodny jest wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Uznanie za niegodnego jest skuteczne z mocą wsteczną, a więc powoduje utratę prawa do zachowku.

Podobnie rzecz się ma z małżonkiem spadkodawcy pozostającego w separacji. On również nie ma prawa do zachowku i nie jest uwzględniany przy obliczaniu zachowku uprawnionych. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia również w sytuacji gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. Wówczas małżonek wyłączony również nie ma prawa do zachowku.

Dopuszczalne jest również zawarcie umowy pomiędzy spadkobiercą ustawowym a przyszłym spadkodawcą o zrzeczenie się dziedziczenia po nim, co również skutkuje utratą prawa do zachowku.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny