Więziennictwo -wykonanie kary, pozbawienie wolności, areszt tymczasowy, dozór elektroniczny

Do 1 września 2003 r., czyli do dnia wejścia w życie Ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, polski system prawa karnego wykonawczego nie przewidywał możliwości przyznawania nagród za dobre sprawowanie osobom tymczasowo aresztowanym. W poprzednio obowiązującym stanie prawnym tymczasowo aresztowany w określonych sytuacjach mógł otrzymać jedynie ulgi na warunkach przewidzianych w odrębnym regulaminie.

System nagradzania skazanych stanowi ważny element w procesie resocjalizacji. Motywuje on osadzonych do pożądanych zachowań, co ułatwia zapewnienie ładu i porządku w placówkach penitencjarnych.

Istnienie odpowiedzialności dyscyplinarnej w systemie polskiego prawa karnego wykonawczego ma uświadamiać osoby skazane oraz pokazywać, że każde naruszanie przez nich zakazów i nakazów związanych z odbywaniem kary pozbawienia wolności powodować będzie szybką i zdecydowaną reakcję władz zakładu karnego. Sytuacja taka z założenia ma kształtować osobowość oraz postawę osób osadzonych i jednocześnie ułatwiać kierowanie jednostkami penitencjarnymi.

Przez okres pozostawania przez skazanego w rygorze zakładu karnego najczęściej przebywać będzie on w celi mieszkalnej. Ustawodawca w tym zakresie dokładnie określa okoliczności jakie decydować mają o przydziale osób skazanych do cel mieszkalnych. W Kodeksie karnym wykonawczym umieszczona została także lista przedmiotów osobistych, które skazany może posiadać w celi mieszkalnej na terenie zakładu karnego.

Jednym z podstawowych celów kary jest resocjalizacja skazanego. Ma to zapobiec powrotowi osoby skazanej do popełniania przestępstw. Ustawodawca przyjął założenie, że właściwe przygotowanie skazanych do zwolnienia z zakładów karnych może wywierać istotny wpływ na efekty wykonania kary, może je zwiększać lub przeciwnie może je niekiedy wręcz unicestwiać.

Obowiązujące przepisy prawa wykonawczego przewidują możliwość odroczenia wykonania kary pomimo istnienia zasady niezwłocznego jej wykonania po uprawomocnieniu się orzeczenia. Odraczając wykonanie kary sąd w postanowieniu określa dokładnie termin do jakiego wykonanie kary odracza. Nie znaczy to jednak, że kwestia ta nie może ulec zmianie. Przede wszystkim w określonych prawem okolicznościach sąd może odroczenie kary pozbawienia wolności odwołać.

Karę pozbawienia wolności wykonuje się wyłącznie w zakładach karnych, które jako jednostki organizacyjne podlegają Ministrowi Sprawiedliwości. Zakłady karne nie mają jednolitego charakteru, ich typy oraz rodzaje odpowiadają znanym polskiemu prawu wykonawczemu kategoriom skazanych.

Jednym z najważniejszych uprawnień osoby odbywającej karę pozbawienia wolności jest prawo do korzystania z wolności religijnej. Uprawnienie to gwarantuje skazanemu przede wszystkim Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej.

Kodeks karny wykonawczy przedstawia zasady wykonania kar dyscyplinarnych, zakładają one konieczność jak najszybszego wykonania decyzji zapadającej w postępowaniu dyscyplinarnym.

Na wstępny etap wykonywania kary pozbawienia wolności składają się wezwanie skazanego do odbycia kary, ewentualnie jego doprowadzenie, a następnie umieszczenie osoby skazanej w celi przejściowej. Kodeks karny wykonawczy określa także katalog czynności jakie mają być każdorazowo wykonywane podczas przyjmowania osoby skazanej do zakładu karnego.

Choć odbywanie przez kobiety kary pozbawienia wolności zostało uregulowane jako odrębna instytucja polskiego prawa karnego wykonawczego to jednak ustawodawca nie stworzył oddzielnego typu zakładu karnego, w którym przebywać miałyby jedynie kobiety (żeńskie zakłady karne). Takie rozwiązanie powoduje, że kobiety odbywają kary w zakładach karnych takiego typu i rodzaju co mężczyźni.

Skazany jest podmiotem praw i obowiązków określonych szczegółowo w kodeksie postępowania wykonawczego. Jednocześnie ma on prawo składać wnioski o wszczęcie postępowania przed sądem. Wtedy skazany występuje w nim w charakterze strony.

Zasad humanitaryzmu stanowi podstawową zasadę polskiego prawa karnego wykonawczego. W tym zakresie przepisy karne wykonawcze stanowią uzupełnienie oraz dopełnienie przepisów Konstytucji.

Uczestnictwo przedstawicieli społeczeństwa w procesie wykonywania orzeczeń stanowi stosunkowo nową zasadę w polskim prawie karnym wykonawczym. Ustawodawca wprowadzając ją do Kodeksu karnego wykonawczego zdecydował o większej niż dotychczas jawności procesu wykonywania orzeczeń.

Polskie prawo wykonawcze wprowadza niezależną i odrębną instytucję warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności. Rozwiązanie takie doprowadza do sytuacji, w której pomimo, iż sąd rozstrzygający sprawę orzekł bezwzględną karę pozbawienia wolności skazany może ostatecznie nie trafić do zakładu karnego.

Polskie prawo karne wykonawcze odrębnie reguluje zasady kontaktów osób tymczasowo aresztowanych ze światem zewnętrznym. Regulacje zostały ustanowione w celu zapewnienia możliwości realizacji celów środka zapobiegawczego, jakim jest zabezpieczenie prawidłowego toku procesu.

Jedną z podstawowych wartości polskiego prawa karnego wykonawczego są jednoznaczne zasady jakie żądzą skomplikowanym procesem wykonywania orzeczeń.

Kodeks karny wykonawczy w artykule 2 przedstawia listę organów postępowania wykonawczego. Do roku 2003, w którym nastąpiła nowelizacja Kodeksu karnego wykonawczego artykuł 2 posługiwał się określeniem „organy wykonujące orzeczenia”.

Sąd, który w pierwszej instancji wydał wykonywane orzeczenie, jest właściwy we wszystkich sytuacjach postępowania wykonawczego, za wyjątkiem spraw przekazanych do właściwości innych organów, w szczególności sądu penitencjarnego (art. 2 Kodeksu ).

Kodeks Karny Wykonawczy kwalifikuje komisję penitencjarną jako organ postępowania wykonawczego. Działa ona jako organ kolegialny, a jej kompetencje w sposób wyczerpujący są określone w Kodeksie.

Kodeks karny wykonawczy szczegółowo reguluje problem rozmieszczania tymczasowo aresztowanych w aresztach śledczych. Jednocześnie przepisy dotyczące wskazanego problemu odnajdziemy w rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości.

Zasada sądowego nadzoru procesu wykonywania orzeczeń stanowi jedną z podstawowych zasad polskiego prawa karnego wykonawczego. W tym zakresie obowiązujący Kodeks karny wykonawczy definitywnie zniósł prokuratorski nadzór penitencjarny.

Do sędziego penitencjarnego należy jedno z najważniejszych zadań stawianych przed organami postępowania wykonawczego, ponieważ jest on odpowiedzialny za nadzór penitencjarny. Stanowi to przejaw znaczenia organów sądowych w postępowaniu wykonawczym.

Karanie dyscyplinarne tymczasowo aresztowanych od nowelizacji z 2003 roku reguluje Kodeks karny wykonawczy. Poprzednio zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej tymczasowo aresztowanych były określone w regulaminie wykonywania tymczasowego aresztowania. Wskazany typ odpowiedzialności ma duże znaczenie praktyczne dla osadzonych. W sposób bezpośredni bowiem wpływa na ich warunki bytowe w areszcie śledczym.

Karanie dyscyplinarne tymczasowo aresztowanych reguluje Kodeks karny wykonawczy. Wskazany typ odpowiedzialności ma duże znaczenie praktyczne dla osadzonych, ponieważ w sposób bezpośredni wpływa na ich warunki bytowe w areszcie śledczym. Kodeks karny wykonawczy zawiera zamknięty katalog kar dyscyplinarnych.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej skazany jako strona postępowania wykonawczego ma prawo zaskarżyć do sądu decyzję prezesa sądu lub upoważnionego sędziego, sędziego penitencjarnego, dyrektora zakładu karnego, aresztu śledczego, a także dyrektora okręgowego i Dyrektora Generalnego Służby Więziennej lub też osoby kierującej innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego. Podstawą skargi jest w tym przypadku niezgodność z prawem wydanych decyzji.

Właściwym rzeczowo dla wykonania danego orzeczenia jest sąd pierwszej instancji, który wydał to orzeczenie. Przepisy kodeksu Karnego wykonawczego przewidują jednak od tej zasady wyjątki.

Tymczasowe aresztowanie może być stosowane jedynie na mocy postanowienia sądu, na które zarówno podejrzanemu (oskarżonemu) jak i jego obrońcy służy zażalenie. Tymczasowe aresztowanie może być stosowane jedynie w przypadku wystąpienia ściśle określonych w kodeksie postępowania karnego okoliczności.

Skazany, na którego nałożono obowiązki, a także oddany pod dozór, obowiązany jest przestrzegać obowiązków ustanowionych przez sąd na okres próby lub związanych z dozorem. Skazany oddany pod dozór musi bezzwłocznie, a najpóźniej w ciągu 7 dni od powzięcia wiadomości o oddaniu go pod dozór, zgłosić się do kuratora sądowego tego sądu rejonowego, w okręgu którego dozór ma być wykonywany.

Kodeks karny wykonawczy wprost dopuścił możliwość stosowania tymczasowego aresztowania wobec skazanych odbywających karę pozbawienia wolności. Wspomniany akt normatywny określa także dokładnie prawa i obowiązki tymczasowo aresztowanych jednocześnie odbywających karę pozbawienia wolności.

Na gruncie prawa karnego wykonawczego wszelkie procedury oraz zachowania zarówno podmiotów postępowania jak i organów wykonujących orzeczenia, a także podstawowe prawa i obowiązki skazanego określone są przez Kodeks karny wykonawczy oraz rozporządzenia wydane na jego podstawie.

W polskiej procedurze karnej wyróżniamy trzy stadia postępowania. Polskie postępowanie karne dzieli się na postępowanie przygotowawcze, sądowe (jurysdykcyjne) oraz wykonawcze.

Polskie prawo wykonawcze przewiduje możliwość fakultatywnego odroczenia wykonania kary pozbawiania wolności przez sąd. Dla zastosowania wymienionej instytucji podstawowe znaczenie mają okoliczności dotyczące osoby samego skazanego. Przepisy modyfikują także zasady odraczania wykonania kary na korzyść kobiet ciężarnych oraz matek sprawujących opiekę nad dzieckiem do lat trzech po porodzie.

Sąd wymierza karę w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy oraz uwzględniając stopień społecznej szkodliwości. Sąd w każdym przypadku wymierzając karę pobawienia wolności musi mieć na uwadze także cele jakie ma osiągnąć sankcja zarówno u samego skazanego jak i w społeczeństwie.

Ograniczenie wolności to jedna z pięciu znanych polskiemu systemowi prawa karnego kar, których zamknięty katalog przedstawiony jest w kodeksie karnym.

Uprawomocnienie się wyroku, na mocy którego sąd wymierzył karę grzywny powoduje konieczność bezzwłocznego jej uiszczenia przez osobę skazaną. Prawo karne wykonawcze pozwala jednak na zastosowanie rozwiązań, które może wykorzystać osoba skazana, a które w określonych prawnie warunkach mogą ustrzec ją przed koniecznością natychmiastowego uiszczenia należnej kwoty.

Kara pozbawienia wolności to kara najsurowsza ze wszystkich jakie przewiduje polski kodeks karny. Jej stosowanie uzasadnione jest w odniesieniu do sprawców najsurowszych przestępstw. Orzekanie kary pozbawienia wolności powinno być ostatecznością (ultima ratio). Kodeks postępowania wykonawczego w przepisie skierowanym przede wszystkim do organów postępowania wykonawczego określa cele, jakie spełnić powinna kara pozbawienia wolności.

Jedną z podstawowych zasad polskiego systemu prawa karnego wykonawczego jest bezzwłoczne wykonywanie kary po uprawomocnieniu się wyroku skazującego. Co do zasady kara orzeczona musi zostać wykonana w całej rozciągłości. W przypadku jednak omawianej sankcji karnej możliwym jest skorzystanie przez skazanego z dobrodziejstwa instytucji umorzenia grzywny.

Ogólne procedury określające zasady rozmieszczania tymczasowo aresztowanych w aresztach śledczych doznają uszczerbku w sytuacjach gdy osadzonym ma być osoba zakwalifikowana jako stwarzająca poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa aresztu.

Przepisy kodeksu karnego wykonawczego z 1997 r. były nowelizowane już przeszło 20 razy. Najnowsze zmiany dotyczą w szczególności wykonywania kary ograniczenia wolności oraz pozbawienia wolności. Nowelizacja precyzuje także wykonanie środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia sprawcy przestępstwa skierowanego przeciwko wolności seksualnej, popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, w zakładzie zamkniętym albo skierowania na leczenie ambulatoryjne. Nowe przepisy dookreślają także zakres prawa do widzenia tymczasowo aresztowanego przez osoby najbliższe.

Więziennictwo

Nagrody dla skazanych w areszcie śledczym

Nagrody i ulgi przyznawane osobom skazanym

Dyrektywy wymiaru kar dyscyplinarnych oraz realny zbieg przekroczeń

Cele mieszkalne skazanych

Zwolnienie z zakładu karnego

Odwołanie odroczenia kary pozbawienia wolności

Rodzaje oraz typy zakładów karnych

Prawo do wolności religijnej skazanego

Zasady wykonania oraz przedawnienie kar dyscyplinarnych

Wstępny etap wykonywania kary pozbawienia wolności

Warunki odbywania kary pozbawienia wolności przez kobiety

Status prawny skazanego w postępowaniu wykonawczym

Zasada humanitaryzmu w prawie karnym wykonawczym

Zasada uczestnictwa społeczeństwa w procesie wykonywaniu orzeczeń

Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności

Kontakt z osobą tymczasowo aresztowaną

Kodeksowe zasady prawa karnego wykonawczego

Jakie są organy postępowania karnego wykonawczego?

Kompetencje sądu pierwszej instancji w postępowaniu karnym wykonawczym

Czym zajmuje się komisja penitencjarna

Zasady rozmieszczania tymczasowo aresztowanych w areszcie śledczym

Zasada podporządkowania sądowi procesu wykonywania orzeczeń

Jakie zadania ma sędzia penitencjarny?

Kary dyscyplinarne dla osób tymczasowo aresztowanych

Odpowiedzialność dyscyplinarna osób tymczasowo aresztowanych

Czy od decyzji dyrektora zakładu można się odwołać?

Właściwość rzeczowa sądów penitencjarnych

Podstawa prawna stosowania tymczasowego aresztowania

Zadania kuratorów sądowych

Czy więzień może być tymczasowo aresztowany?

Zasada praworządności w prawie karnym wykonawczym

Na czym polega postępowanie karne wykonawcze

Fakultatywne odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności

Dyrektywy wymiaru kary pozbawienia wolności

Charakterystyka i cele kary ograniczenia wolności

Odroczenie wykonania oraz rozłożenie na raty kary grzywny

Charakterystyka i cele kary pozbawienia wolności

Umorzenie kary grzywny

Tymczasowe aresztowanie wobec osób stwarzających zagrożenie

Znowelizowany kodeks karny wykonawczy