Więziennictwo -wykonanie kary, pozbawienie wolności, areszt tymczasowy, dozór elektroniczny

Oprócz kontaktu telefonicznego, przepisy dopuszczają osobisty i korespondencyjny kontakt z osobą tymczasowo aresztowaną. Od lipca 2015 r. doprecyzowano przepisy w zakresie kontaktu z osobą tymczasowo aresztowaną.

Do 30 czerwca 2015 roku osoby tymczasowo aresztowane nie miały możliwości korzystania z telefonu oraz innych środków łączności przewodowej i bezprzewodowej (np. faks, telefon komórkowy). W obecnym stanie prawnym istnieje taka możliwość, jednakże pod pewnymi warunkami.

O umożliwienie odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego osobom skazanym za niepłacenie alimentów zaapelowali wspólnie do resortu sprawiedliwości rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar i rzecznik praw dziecka Marek Michalak.

Rada Ministrów przyjęła projekt zmian w funkcjonowaniu Systemu Dozoru Elektronicznego. Przywraca stan prawny obowiązujący przed dużą nowelizacją, która miała miejsce 1 lipca 2015 r.

Ministerstwo Sprawiedliwości chce zmian w funkcjonowaniu systemu dozoru elektronicznego, które zwiększą liczbę osób, mogących z niego skorzystać.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, brak określenia maksymalnego czasu tymczasowego aresztowania jest niezgodny z konstytucją oraz Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Instytucja prawa łaski jest jedną z prerogatyw Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej wynikającą z art. 139 Konstytucji. Prezydent może zastosować prawo łaski wobec wszystkich skazanych, oprócz tych którzy zostali skazani przez Trybunał Stanu. Dokładniejsze omówienie procedury ułaskawienia znajduje się w Kodeksie postępowania karnego.

Chwila, z którą zapadnie przeciwko oskarżonemu prawomocny wyrok skazujący nie oznacza końca walki o korzystne dla niego rozstrzygnięcie. Od tego momentu nie jesteśmy już oskarżonymi a skazanymi, których prawa uregulowane są w przeważającej mierze w kodeksie karnym wykonawczym.

Tymczasowe aresztowanie można zastosować jedynie w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania (wyjątkowo celu zapobiegnięcia popełnieniu ciężkiego przestępstwa). Stosowanie aresztu musi zapobiegać realnym obawom ucieczki, ukrywania się lub matactwa. Areszt może zabezpieczyć tok postępowania karnego w stosunku do osoby, która nie ma stałego miejsca pobytu w Polsce lub takiej, której grozi surowa kara (przy zbrodniach i najcięższych przestępstwach) lub zachodzi obawa, że dana osoba popełni ciężkie przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu.

W obecnym stanie prawnym brak jest określenia maksymalnego okresu trwania aresztowania tymczasowego w postępowaniu karnym. Dnia 20 listopada tego roku przepisami wprowadzającymi tak szeroką dowolność w stosowaniu środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania zajął się Trybunał Konstytucyjny.

Uprawnienia i obowiązki kuratorów sądowych, które określa rozporządzenie ministra sprawiedliwości, będą przedmiotem prac Trybunału Konstytucyjnego. Jakie uprawnienia przysługują kuratorom sądowym w sprawach karnych wykonawczych?

Zatrudnianie osób pozbawionych wolności jest – zgodnie z polskim porządkiem prawnym – dopuszczalne. Jak zatrudnić osobę pozbawioną wolności, jakie korzyści z tytułu zatrudnienia ma pracodawca?

Ochrona dóbr osobistych przysługuje każdemu człowiekowi, także skazanemu, na gruncie ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93). Do ochrony dóbr osobistych (godności i prywatności) odniósł się Trybunał Konstytucyjny w wyroku K 22/10. Naruszeniem godności skazanego jest obligatoryjna obecność funkcjonariusza w trakcie badania lekarskiego.

Dozór elektroniczny polega na kontrolowaniu zachowań skazanego przebywającego poza zakładem karnym przy użyciu odpowiednich urządzeń elektronicznych. Jakie są warunki udzielenia zezwolenia na dozór elektroniczny? Jakie są obowiązki skazanego?

Oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie. Zgodę musi wyrazić prokurator.

Areszt wydobywczy to pojęcie, które nie znajduje uregulowania w żadnym z obowiązujących przepisów procedury karnej lub też ogólnie prawa. Pojęcie to jednak zostało sformułowane przez media i uczestników procesu na tle poszczególnych spraw sądowych.

Pojęcie zagrożenia surową karą można rozumieć dwojako – w sensie potocznym oraz w sensie prawniczym. W sensie potocznym to po prostu obawa, że sąd wymierzy oskarżonemu wysoką (jak dla niego karę). W sensie prawnym pod pojęciem surowej kary rozumie się karę nie niższą niż 3 lata pozbawienie wolności. Jest to jedna z przesłanek stosowania tymczasowego aresztowania.

Kodeks postępowania karnego określa warunki (przesłanki) zastosowania aresztu tymczasowego oraz warunki jego rozpatrywania. Konstrukcja określenia czasu trwania aresztu w toku postępowania karnego zawiera określenie pewnych reguł czasu trwania aresztu, ale też i wyjątki, których stosowanie sprawia, że de facto brak jest ustawowo określonych górnych granic czasowych stosowania tymczasowego aresztowania.

Regulacje kodeksu postępowania karnego określają warunki (przesłanki) zastosowania aresztu tymczasowego oraz warunki jego rozpatrywania. Konstrukcja określenia czasu trwania aresztu w toku postępowania przygotowawczego – dochodzenia lub śledztwa – pozornie zawiera pewne “graniczne punkty” ich trwania, ale też wyjątki od tych reguł. Wyjątki te są o tyle ciekawe, że nie określają górnego pułapu czasu trwania tymczasowego aresztu.

Środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania podejrzanego jest środkiem tzw. ostatecznej konieczności (tzw. ultima ratio) i powinien być stosowany w wyjątkowych przypadkach i wyłącznie na czas naprawdę niezbędny. Kodeks postępowania karnego reguluje zasady trwania tymczasowego aresztowania, przy czym (co jest wysoce problematyczne) nie określa jednoznacznie górnych norm czasu trwania takiego aresztu.

Środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania to środek, który powinien być stosowany wyjątkowo i tylko wówczas, gdy inne środki zapobiegawcze nie zdołają wypełnić swojej funkcji. Obawa tzw. “matactwa” to jedna z przesłanek tymczasowego aresztowania.

Jedną z przesłanek zastosowania aresztu tymczasowego (ujętą przez ustawodawcę wprost jako “wyjątkowa”) jest sytuacja, w której zachodzi obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie umyślnej zbrodni lub występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza, gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.

Środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania to środek, który powinien być stosowany wyjątkowo i tylko wówczas, gdy inne środki zapobiegawcze nie zdołają wypełnić swojej funkcji. Obawa ukrywania się lub ucieczki sprawcy to jedna z przesłanek stosowania tymczasowego aresztowania.

Zastosowanie tymczasowego aresztowania zawsze należy do sądu, niezależnie od tego czy postępowania karne jest na etapie postępowania przygotowawczego czy też na etapie postępowania sądowego. Jak powinno “wyglądać” postanowienie o tymczasowym aresztowaniu danej osoby?

Środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania to środek, który powinien być stosowany wyjątkowo i tylko wówczas, gdy inne środki zapobiegawcze nie zdołają wypełnić swojej funkcji.

Środki zapobiegawcze stosuje się w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego (np. uniemożliwiają oskarżonemu ucieczkę lub tzw. “mataczenie” w sprawie) a także wyjątkowo – w celu zapobiegnięcia popełnieniu nowego przestępstwa. Przepisy procedury karnej regulują szczegółowo warunki ich stosowania. Należy podkreślić, iż ustawodawca polski stworzył całą szeroką gamę środków zapobiegawczych.

Tymczasowe aresztowanie jest jedynym izolacyjnym środkiem zapobiegawczym w polskiej procedurze karnej. Jednocześnie (co oczywiste) – jego stosowanie wiążę się z największą ilością dolegliwości dla oskarżonego/podejrzanego. Z uwagi na to, ustawodawca ustalił, iż instytucja tymczasowego aresztu ma być stosowana wyjątkowo, jako środek ostateczny – wówczas, gdy inne środki zapobiegawcze nie spełnią swoich funkcji.

Zgodnie z konstytucyjną zasadą prawa do obrony – oskarżony lub podejrzany ma prawo do obrony, w tym ma prawo do posiadania obrońcy. Uprawnienie to istnieje również na etapie orzekania przez sąd o tymczasowym aresztowaniu. Trzeba jednak dodać, iż w istocie istnieją pewne obostrzenia (czy też trudności) związane z realizacją takiego prawa.

W toku całego postępowania karnego aż do jego prawomocnego zakończenia (a nawet czasem – aż do rozpoczęcia wykonywania kary) mogą być stosowane tzw. środki zapobiegawcze. Środki te stosują organy prowadzące postępowanie i na ich decyzje służy podejrzanemu (lub oskarżonemu) zażalenie. Zgodnie z kodeksem postępowania karnego podejrzany (lub oskarżony) może w każdym czasie składać wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego. Zasada ta dotyczy wszystkich środków zapobiegawczych, nie tylko aresztu tymczasowego.

W postępowaniu sądowym wszystkie środki zapobiegawcze stosuje sąd. Zgodnie z kodeksem postępowania karnego oskarżony może w każdym czasie składać wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego. Zasada ta dotyczy wszystkich środków zapobiegawczych, nie tylko aresztu tymczasowego.

Zgodnie z treścią kodeksu postępowania karnego podejrzany (oraz oskarżony) może w każdym czasie składać wniosek o uchylenie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztu lub zamianę zastosowanego środka zapobiegawczego w postaci aresztu na inny środek np. poręczenie majątkowe.

W postępowaniu przygotowawczym środki zapobiegawcze generalnie stosuje prokurator, za wyjątkiem tymczasowego aresztowania, o którym decyduje sąd. Zgodnie z kodeksem postępowania karnego podejrzany może w każdym czasie składać wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego. Zasada ta dotyczy wszystkich środków zapobiegawczych, nie tylko aresztu tymczasowego.

Środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania to środek, który powinien być stosowany wyjątkowo i tylko wówczas, gdy inne środki zapobiegawcze nie zdołają wypełnić swojej funkcji. Ustawodawca w kodeksie postępowania karnego przyjął kontrowersyjną przesłankę stosowania tymczasowego aresztowania w postaci grożącej oskarżonemu (lub podejrzanemu) surowej kary.

Zgodnie z kodeksem postępowania karnego na sądzie lub prokuratorze (zależnie od tego kto prowadzi obecnie sprawę) spoczywa obowiązek zawiadomienia pokrzywdzonego, jego przedstawiciela ustawowego lub osoby, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje, o uchyleniu, nieprzedłużeniu lub zmianie tymczasowego aresztowania na inny środek zapobiegawczy, chyba że pokrzywdzony oświadczy, iż z takiego uprawnienia rezygnuje.

Wobec oskarżonego można zastosować tymczasowe aresztowanie. Areszt ten jest nazywany prewencyjnym bądź ochronnym.

Więzienia są przepełnione i wymagają remontów, brakuje zajęć terapeutycznych, a jakość żywności jest słaba. Tak wynika z europejskiego raportu dotyczącego zakładów karnych w Polsce.

Wynagrodzenie za pracę skazanego nie powinno być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Pracodawca, który zatrudnia osobę odbywającą karę pozbawienia wolności może ubiegać się o refundację części tego wynagrodzenia.

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje osobom niepełnosprawnym i tym, które ukończyły 75 lat, jeżeli jest ona niezdolna do samodzielnej egzystencji. Osoba taka nie otrzyma jednak zasiłku, jeżeli przebywa w miejscu, które zapewnia jej całodobowe utrzymanie.

Nowelizacja Kodeksu karnego wykonawczego wprowadziła zmiany w zakresie szczególnej ochrony skazanego, którego życie lub zdrowie jest poważnie zagrożone. Jakie warunki muszą być spełnione, by skazany został objęty ochroną? Kto może o nią wnioskować?

Trybunał Konstytucyjny w swoim wyroku orzekł o niekonstytucyjności art. 123 par. 2 Kodeksu karnego wykonawczego dotyczącego wynagrodzenia więźnia podejmującego pracę.

Jedną z podstawowych zasad polskiego prawa wykonawczego jest przyjęcie, że skazany przebywając w zakładzie karnym musi przestrzegać przepisów normujących wykonywanie kary, ustalonego porządku w zakładzie oraz wykonywać polecenia przełożonych. Podkreślić jednak należy, że na osobie skazanej ciążą tylko takie obowiązki, które określone są w przepisach rangi ustawy lub są nakładane na podstawie ustawy.

Mój mąż został tymczasowo aresztowany przez prokuraturę. Nie mam z nim żadnego kontaktu – nie mogę się spotkać, zadzwonić ani odwiedzić w areszcie – podobno wymaga tego dobro śledztwa. Co mogę zrobić?

Klasyfikacja skazanych to kolejny znany polskiemu prawu karnemu środek, który zgodnie z zamysłem ustawodawcy ma zapewnić osiągnięcie celów kary pozbawienia wolności. Klasyfikacja skazanych to także przejaw zasady indywidualizacji, należącej do podstawowych zasad wykonywania kary pozbawienia wolności.

Jednym z podstawowych problemów polskiego więziennictwa jest przeludnienie w zakładach karnych. Taki stan spowodowany jest przede wszystkim brakiem odpowiedniej ilości zakładów karnych. W konsekwencji nie mogą być spełnione podstawowe standardy, wynikające z aktów Prawa Międzynarodowego dotyczących Praw Człowieka. Pomimo to, kodeks karny wykonawczy wyznacza pewne minimum, jakie zakłady karne powinny zapewnić osadzonym.

Tymczasowe aresztowanie stanowi najbardziej dolegliwy ze znanych polskiej procedurze karnej środków zapobiegawczych. Jest jedynym środkiem izolacyjnym, który powinien być stosowany w wyjątkowy sytuacjach, w których inne łagodniejsze środki zapobiegawcze nie mogą spełnić należycie swych zadań.

Polskiemu systemowi prawa karnego wykonawczego nie jest znane jednolite uprawnienie skazanych do kontaktów ze światem zewnętrznym. Treść omawianego uprawnienia w konkretnym przypadku zależeć będzie od rodzaju i typu zakładu karnego, w którym przebywa skazany. Zgodnie z zamysłem ustawodawcy realizacja omawianego uprawnienia jest jednym ze środków oddziaływania na skazanego.

Kodeks karny wykonawczy w wielu przepisach wymienia prawa należne osobom skazanym. Nie można jednak powiedzieć, że polskiemu prawu wykonawczemu znana jest wyczerpująca lista tych uprawnień. Mając na uwadze warunki panujące w zakładach karnych w całej Polsce, a przede wszystkim występujące powszechnie przeludnienie, stwierdzić należy, że w praktyce prawa skazanych nie mogą być realizowane. Skutkuje to coraz częstszym występowaniem przez skazanych z powództwami przeciwko Rzeczpospolitej Polskiej do instytucji międzynarodowych.

Skazany podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za zawinione naruszenie, zwane dalej przekroczeniem, nakazów lub zakazów wynikających z ustawy, regulaminu lub innych przepisów, albo też ustalonego w zakładzie karnym lub miejscu pracy porządku. Jeżeli przekroczenie zawiera znamiona wykroczenia, skazany podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej, chyba że wykroczenie popełnione zostało w czasie pobytu poza obrębem zakładu karnego.

Edukacja skazanych jest obecnie bardzo ważnym środkiem w procesie resocjalizacji. W związku z powyższym obowiązujący Kodeks karny wykonawczy rozszerza możliwości podejmowania nauki w zakładach karnych. Prawo dopuszcza także możliwość by osoba osadzona uczestniczyła w zajęciach edukacyjnych poza terenem miejsca odosobnienia.

Więziennictwo

Kontakt z osobą tymczasowo aresztowaną - zmiany

Czy osoba tymczasowo aresztowana może dzwonić z aresztu?

Dozór elektroniczny również dla dłużników alimentacyjnych

Zmiany w Systemie Dozoru Elektronicznego

MS chce zmian w systemie dozoru elektronicznego

Okres tymczasowego aresztowania w TK

Prawo łaski - procedura ułaskawieniowa

Zapadł prawomocny wyrok skazujący i co dalej?

Tymczasowe aresztowanie – to jeszcze nie wyrok

Czas trwania tymczasowego aresztowania

Kurator sądowy – uprawnienia i obowiązki

Jak zatrudnić osobę pozbawioną wolności?

Ochrona dóbr osobistych skazanego

Dozór elektroniczny skazanych

Kontakt oskarżonego z obrońcą w areszcie

Czym jest areszt wydobywczy?

Zagrożenie surową karą jako przesłanka tymczasowego aresztowania

Ile może trwać areszt tymczasowy w sądzie?

Ile może trwać areszt tymczasowy w śledztwie?

Ile maksymalnie może trwać tymczasowe aresztowanie?

Obawa matactwa a tymczasowe aresztowanie

Obawa ponownego popełnienia przestępstwa jako przesłanka tymczasowego aresztu

Obawa ucieczki lub ukrywania się podejrzanego a areszt tymczasowy

Kto wydaje postanowienie o tymczasowym aresztowaniu?

Jaka jest procedura stosowania tymczasowego aresztowania?

Jakie są przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania?

Jakie są rodzaje środków zapobiegawczych?

Areszt tymczasowy jako ostateczny środek zapobiegawczy

Udział obrońcy w postępowaniu aresztowym

Wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego

Jak uchylić lub zmienić stosowany środek zapobiegawczy?

Jak przebiega składanie wniosku o uchylenie tymczasowego aresztowania?

Jak złożyć wniosek o uchylenie lub zmianę stosowanego środka zapobiegawczego?

Zagrożenie wysoką karą jako przesłanka tymczasowego aresztowania

Kiedy zawiadamia się pokrzywdzonego o uchyleniu aresztu?

Czym jest areszt prewencyjny?

Więzienia w Polsce pod unijną kontrolą

Czy pracodawca może otrzymać dopłatę do pracy więźnia?

Czy zasiłek pielęgnacyjny przysługuje skazanemu?

Szczególna ochrona skazanych

Pracujący więźniowie dostaną minimalne wynagrodzenie

Jakie są obowiązki osoby skazanej?

Kontakt z osobą tymczasowo aresztowaną

Na czym polega klasyfikacja skazanych

Jaka jest minimalna powierzchnia celi mieszkalnej

Na czym polega tymczasowy areszt?

Prawo skazanych do kontaktu ze światem zewnętrznym

Prawa skazanych odbywających karę pozbawienia wolności

Podstawy odpowiedzialności dyscyplinarnej skazanych

Nauczanie osób skazanych w zakładach karnych