Prawne formy opieki w Niemczech

Przemiany demograficzne, których objawem jest m.in. starzenie się społeczeństwa niejako zmusiły ustawodawcę niemieckiego do opracowania nowych prawnych form odnośnie opieki. Powstaje pytanie, kto ma reprezentować osobę, która na skutek niedołęstwa fizycznego lub umysłowego, nie jest w stanie troszczyć się o swoje sprawy.

Małżonkowie, co jest mało znane, nie są ustawowo uprawnieni do wzajemnej reprezentacji. Dotyczy to też rodziców, rodzeństwa czy innych krewnych.

Zobacz również: Opiekun prawny dla osoby starszej

Opiekun osoby starszej

Do reformy pełnomocnikiem prawnym osoby pełnoletniej był opiekun (Betreuer). Czyli – podobnie jak w Polsce – osoba wyznaczona przez sąd opiekuńczy (Betreungsgericht, jako osobny wydział niemieckiego sądu rejonowego Amtsgericht).

Pełnomocnictwo prewencyjne

Aby jednak tego uniknąć wprowadzono możliwość sporządzenia pełnomocnictwa prewencyjnego. Przez pełnomocnictwo prewencyjne na wypadek niedołęstwa fizycznego czy umysłowego można wskazać osobę zaufania, która jest pełnomocnikiem na rzecz mocodawcy. Pełnomocnik może, w zakresie udzielonego mu pełnomocnictwa, podejmować czynności prawne (np. załatwiać sprawy bankowe lub ubezpieczeniowe, zawierać umowy z domem opieki społecznej) ze skutkiem dla mocodawcy.

§ 1896 ust. 2 BGB (niem. Kodeks cywilny) brzmi: Opiekun może zostać ustanowiony jedynie w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne. Opieka jest zbędna, jeżeli sprawy osoby pełnoletniej mogą zostać załatwione przez pełnomocnika (…) tak samo dobrze, jak przez opiekuna. Daje to pierwszeństwo pełnomocnictwu prewencyjnemu. Powyższy przepis wszedł w życie już w dniu 1 stycznia 1992 r., ale jego stosowanie w szerokim zakresie, ze względów ekonomicznych, nastąpiło dopiero w późniejszym okresie.

Rozporządzenie odnośnie osoby opiekuna

Poza tym wprowadzono do niemieckiego kodeksu cywilnego instytucję rozporządzenia odnośnie osoby opiekuna. Ma ono drugorzędne znaczenie, ponieważ nie wyłącza udziału sądu opiekuńczego w ustanawianiu osoby opiekuna. Opiekun podlega – w przeciwieństwie do pełnomocnika prewencyjnego – nadzorowi sądowemu.

Rozporządzenie pacjenta

W praktyce najczęściej sporządzane jest pełnomocnictwo prewencyjne wraz z rozporządzeniem pacjenta w formie aktu notarialnego, chociaż ustawa przewiduje formę pisemną tylko dla rozporządzenia pacjenta. Rozporządzenie pacjenta nie stanowi, kto ma reprezentować określoną osobę, a jedynie - co musi uczynić pełnomocnik w przypadku jego nieuleczalnej choroby.

Zobacz również: Sanatorium – wspólny wyjazd małżonków