Tematy - Prawo - Rozprawa, Postępowanie karne - INFOR.PL

W postępowaniu karnym niektóre opłaty uiszczamy już na etapie wnoszenia pisma do sądu. Inne - określa sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie.

Jednym z problematycznych zagadnień związanych z wymierzaniem kary łącznej jest kwestia możliwości warunkowego zawieszania wykonania kary (czyli w mowie potocznej tzw. „zawiasów”). Należy wskazać, iż generalnie istnieje taka możliwość, ale obwarowana jest ona pewnymi (nieraz trudnymi do spełnienia) warunkami.

Przestępstwo fałszerstwa dokumentów został znowelizowany przez ustawę z dnia 5 listopada 2009 r. i od 8 czerwca 2010 roku ma nowe brzmienie – dodany został do jego treści § 2a, który znacząco może łagodzić dolegliwość karną dla sprawcy przestępstwa, jeśli zachodzi tzw. wypadek mniejszej wagi. W takim przypadku ustawodawca przewidział bowiem zagrożenie karą alternatywnie grzywną, ograniczeniem wolności lub pozbawieniem wolności, a to umożliwia warunkowe umorzenie wobec sprawcy lub odstąpienie od wymierzenia kary w stosunku do niego (co dotychczas nie było możliwe).

Przestępstwo znęcania się jest jednym z przestępstw najczęściej występujących na wokandzie sądowej. Ustawodawca jako karalne określił zachowania polegające na fizycznym lub psychicznym znęcaniu się nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny.

W sprawach rozwodowych posiedzenia odbywają się przy drzwiach zamkniętych,. Świadkami nie mogą być małoletni, którzy nie ukończyli lat trzynastu, a dzieci stron, jeżeli nie ukończyły lat siedemnastu. Sprawdź co jeszcze warto wiedzieć o sprawie rozwodowej.

Jedna z różnic pomiędzy śledztwem a dochodzeniem zasadza się na podziale podmiotów, które mogą prowadzić wskazane formy postępowań przygotowawczych. Analiza kto może prowadzić dochodzenie zostanie przedstawiona poniżej.

Dochodzenie z założenia jest uproszczoną i szybką formą postępowania przygotowawczego (w stosunku do głównej jego formy tj. śledztwa). W związku z powyższym ustawodawca przewidział wiele różnic formalnych oraz wiele uproszczeń dla śledczych prowadzących sprawę w trybie dochodzenia. Jednym z przejawów tych proceduralnych uproszczeń jest wydawanie przez śledczych istotnych decyzji procesowych bez konieczności ich uzasadniania.

Jednym z problemów, który pojawia się często w praktyce jest to, jaki jest możliwy czas trwania postępowania przygotowawczego i czy są jakieś możliwości jego przyśpieszenia.

Umorzenie rejestrowe jest instytucją z kodeksu postępowania karnego. To jeden ze sposobów zakończenia postępowania przygotowawczego.

Merytoryczna uprzednia kontrola aktu oskarżenia polega na tym, że sąd jeszcze przed wyznaczeniem terminu rozprawy (i dalszym procedowaniem) dokonuje swoistej kontroli względem treści aktu oskarżenia. To właśnie ów etap kontroli sądowej wyróżnia ją od kontroli następczej (która następuje w już w toku postępowania sądowego).

Sąd może dopuścić dowód z filmu, telewizji, fotokopii, fotografii, planów, rysunków oraz płyt lub taśm dźwiękowych i innych przyrządów utrwalających albo przenoszących obrazy lub dźwięki. Dowody sąd przeprowadza, stosując odpowiednio przepisy o dowodzie z oględzin oraz o dowodzie z dokumentów.

Nie wszystkie osoby zainteresowane przebiegiem postępowania karnego mają prawo przeglądać akta. Kto i w jakich sytuacjach ma do tego prawo?

Postępowanie uproszczone w procedurze karnej przewiduje mniej wymagań dotyczących procesu i dochodzenia w porównaniu z trybem zwyczajnym. Zmniejszenie wymagań powoduje przyspieszenie przebiegu procesu. Jakie uproszczenia dotyczą tego postępowania?

W ramach postępowania karnego mamy możliwość skorzystać z usług obrońcy. Można go ustanowić już w ramach postępowania przygotowawczego przez prokuratorem.

Wyłączenie sędziego jest pewnego rodzaju uprawnieniem strony i ma zapewnić bezstronność osób biorących udział w rozpoznaniu sprawy. Wyłączenie sędziego następuje z mocy ustawy, na podstawie żądania samego sędziego lub wniosku strony postępowania.

Świadek w procesie karnym ma obowiązek stawić się na każde wezwanie sądu (lub prokuratora) i złożyć zeznania przed sądem, o czym stanowi art. 177 Kodeksu postępowania karnego. Niestawiennictwo wezwanego świadka powoduje komplikacje w procesie w postaci niepozyskania zamierzonego dowodu (w danym dniu), wpływa to na zbędne wydłużenie postępowania oraz naturalnie pociąga za sobą zwiększone koszty postępowania.

Konfrontacja jest fakultatywnie dopuszczalną czynnością procesową – elementem postępowania dowodowego. Może ona dotyczyć zarówno świadków, biegłych jak i oskarżonych w procesie. Jej istotą jest„stawienie sobie do oczu” osób składających sprzeczne lub zupełnie odmienne od siebie oświadczenia w celu wyjaśnienia tych różnic oraz ustalenia rzeczywistego przebiegu danego zdarzenia (lub danego stanu faktycznego).

Zgodnie z treścią przepisu art. 358 Kodeksu postępowania karnego, jeżeli nie przemawia przeciw temu wzgląd na prawidłowość postępowania, sąd na wniosek strony wyraża zgodę na utrwalenie przez nią przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk.

Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz. 2009 nr 206 poz. 1589) znowelizowała art. 78 Kodeksu karnego, przewidujący warunku przedterminowego zwolnienia skazanego. Zmiana ta była korzystna dla osób pozbawionych wolności (w tym również recydywistów i mulirecydywistów).

Kodeks postępowania karnego w art. 207 stanowi, że w razie potrzeby można dokonać oględzin miejsca, osób lub rzeczy, zarówno w stosunku do podejrzanego jak i świadka. Oględziny osób są przeprowadzane przez organ procesowy z zachowaniem kilku zasad, które pozwalają na poszanowanie intymności oraz zmniejszenie dyskomfortu spowodowanego czynnościami.

W życie weszła nowelizacja kodeksu postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Ma na celu zapewnienie efektywnej kontroli sądu lub prokuratora nad czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi organów ścigania ingerującymi w prawo obywatela do prywatności. Dotyczy to w szczególności stosowania instytucji podsłuchu.

Weszła w życie nowelizacja kodeksu postępowania karnego dotycząca podsłuchów. Zmiany zostały przygotowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

Czy za posiadanie małej ilości marihuany można trafić za kratki? Czy nakłanianie do zażywania narkotyków stanowi przestępstwo? Co to jest posiadanie narkotyków na własny użytek i czy jest karalne?

Wydanie wyroku w sprawie karnej poprzedza kilka proceduralnych czynności: zarządzenie przewodniczącego składu sędziowskiego o zamknięciu przewodu sądowego, głosy stron oraz następczo narady sędziowskiej. Dopiero po odbyciu narady sędziowskiej wyrok zostaje pisemnie sporządzony (jest to tzw. sentencja wyroku) i ogłoszony, a następczo zostanie przedstawione ustne uzasadnienie wyroku. Wyrok zawsze ogłaszany jest publicznie, natomiast ustne ogłoszenie wyroku może być wydane z wyłączeniem jawności (czyli nastąpić tylko w stosunku do stron), jeśli sprawa toczyła się z wyłączeniem jawności.

W Kodeksie postępowania karnego przebieg narady sędziowskiej nad wyrokiem reguluje aż 7 artykułów (art. 107 do 115 KPK). Przebieg narady i głosowania sędziowskiego jest tajny i objęty tajemnicą, z której nikt nie może być w żadnych okolicznościach zwolniony. Należy osobno przedstawić jak wygląda głosowanie w składach wieloosobowych (jest znacznie ciekawsze) oraz jak wygląda sytuacja procesowa orzekania przez sąd w składzie jednoosobowym.

Zgodnie z treścią przepisu art. 399 Kodeksu postępowania karnego, jeżeli w toku rozprawy okaże się, że nie wychodząc poza granice oskarżenia (poza granice zachowania objętego aktem oskarżenia) można czyn zakwalifikować według innego przepisu prawnego, sąd powinien o tym uprzedzić obecne na rozprawie strony, a na wniosek oskarżonego przerwać rozprawę w celu umożliwienia mu przygotowania się do obrony.

W procesie karnym uprawnieniem oskarżonego jest uczestnictwo w każdej dokonywanej przez sąd czynności procesowej. Od wskazanej reguły ustawodawca przewidział jedno odstępstwo: w wyjątkowych wypadkach, gdy należy się obawiać, że obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na wyjaśnienia współoskarżonego albo na zeznania świadka lub biegłego, przewodniczący może zarządzić, aby na czas przesłuchania danej osoby oskarżony opuścił salę sądową.

Przepisy procedury karnej przewidują instytucję uroczystego złożenia przez świadka przyrzeczenia co do jego prawdomówności. Wskazana podniosła procedura ma na celu nadać odpowiednią rangę zeznaniom świadka, chociaż nie jest powiązana bezpośrednio z kwestią ewentualnej odpowiedzialności karnej świadka za fałszywe zeznanie lub za zatajenie prawdy.

Zgodnie z treścią przepisu art. 418 § 3 Kodeksu postępowania karnego po ogłoszeniu wyroku przewodniczący lub jeden z członków składu orzekającego podaje ustnie najważniejsze powody wyroku. Należy tę instytucję odróżnić od instytucji pisemnego sporządzenia uzasadnienia wyroku, które następuje na wniosek strony.

Zamknięcie przewodu sądowego w postępowaniu karnym jest, co do zasady jednym z pierwszych kroków prowadzących do wydania wyroku, albowiem po nim następują głosy stron i narada sędziowska. Zgodnie z treścią przepisu art. 409 Kodeksu postępowania cywilnego istnieje możliwość sądowego wznowienia przewodu sądowego aż do ogłoszenia wyroku, co w praktyce oznacza, iż sąd powraca do prowadzenia postępowania sądowego (w tym dowodowego). Sąd decyduje o tym niezaskarżalnym postanowieniem. W myśl wskazanego przepisu sąd może również po zamknięciu przewodu sądowego udzielić stronom dodatkowego głosu.

Zgodnie z treścią przepisu art. 187-188 Kodeksu postępowania karnego od świadka można odebrać uroczyste przyrzeczenie, co do złożenia przez świadka zeznań zgodnych z prawdą. Należy wskazać, iż instytucja ta nie jest powiązana z kwestią odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie – takie bowiem ponosi każdy świadek (niezależnie od tego, czy składał przyrzeczenie) pod warunkiem, że został przez sąd pouczony o odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań.

W Kodeksie karnym część przestępstw została określona przez ustawodawcę jako wnioskowe, co oznacza, iż ściganie tych przestępstw następuje na wniosek pokrzywdzonego (co wynika z charakteru wskazanych przestępstw). Złożenie wskazanego wniosku powoduje wszczęcie przez organy śledcze postępowania z urzędu, z tym, że istnieje możliwość cofnięcia wniosku o ściganie (z wyjątkiem przestępstwa gwałtu) za zgodą odpowiednio prokuratora lub sądu.

Zagadnienie prowadzenia czynności sprawdzających reguluje art. 307 Kodeksu postępowania karnego. Są to czynności, które mogą być podejmowane po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie, mające na celu zweryfikowanie wstępne czy zachodzi konieczność wszczęcia postępowania. Czynności te są obligatoryjne, jeśli zawiadomienie o przestępstwie jest anonimowe. Można je również przeprowadzić w celu weryfikacji tzw. informacji własnych organu ścigania.

Niestawiennictwo na rozprawie nie stanowi przeszkody do prowadzenia postępowania. Niekiedy jednak sąd może uznać obecność za konieczną

Postępowanie sądowe, także w sprawach cywilnych, co do zasady jest jawne. Oznacza to, że każdy może przyjść na salę sądową i przysłuchiwać się Twojej rozprawie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 202 Kodeksu postępowania karnego w razie uzasadnionych wątpliwości, co do poczytalności oskarżonego (podejrzanego) sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym, ale może to mieć miejsce tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.

Sytuację prawną osoby, która otrzymała wyrok z warunkowym zawieszeniem wykonania kary (tzw. "zawiasy") i następnie popełniła nowe przestępstwo we wskazanym okresie próby (oraz w okresie 6 miesięcy od jej zakończenia) określa przepis art. 75 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem obligatoryjne jest "odwieszenie" kary, jeżeli nowe przestępstwo było podobne do umyślnego przestępstwa, za które ta osoba została skazana. Jest to jedynie fakultatywne, jeżeli jest to inne, nowe przestępstwo (niepodobne do przestępstwa umyślnego, za które dana osoba została skazana) oraz jeżeli osoba rażąco narusza porządek prawny (w tym uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych).

Zgodnie z treścią przepisu art. 9 § 1 Kodeksu postępowania karnego organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu, chyba że ustawa uzależnia je od wniosku określonej osoby, instytucji lub organu albo od zezwolenia władzy. Zasada ta dotyczy nie tylko postępowania przygotowawczego, ale również niektórych czynności sądowych. Ustawodawca przewidział jednak w art. 9 § 2 Kodeksu postępowania karnego możliwość, iż strony i inne osoby bezpośrednio zainteresowane mogą składać wnioski o dokonanie również tych czynności, które organ może lub ma obowiązek podejmować z urzędu. Są to właśnie tzw. wnioski o działanie (przez dany organ) z urzędu.

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego pracuje nad zmianami w procedurze karnej. Zmiany mają dotknąć przepisów o skazaniu bez rozprawy, dobrowolnego poddania się karze oraz wprowadzić nową podstawę umorzenia postępowania.

Nowelizacja Kodeksu karnego wykonawczego wprowadziła zmiany w zakresie szczególnej ochrony skazanego, którego życie lub zdrowie jest poważnie zagrożone. Jakie warunki muszą być spełnione, by skazany został objęty ochroną? Kto może o nią wnioskować?

Problem posiadania narkotyków na własny użytek był odmiennie traktowany przez polskie sądy. Jedne podkreślały, że zakaz ich posiadania jest niezależny od celu i czasu trwania, inne zaś – że krótkotrwałe posiadanie substancji odurzających nie jest czynem zabronionym. Jak rozstrzygnął spór Sąd Najwyższy?

11 czerwca 2011 roku wchodzi w życie nowelizacja kodeksu postępowania karnego, która rozszerza zakres sądowej kontroli nad stosowaniem podsłuchów. Wraz ze złożeniem wniosku o zgodę na założenie podsłuchu niezbędne będzie załączenie materiałów uzasadniających taką potrzebę.

Biegły podobnie jak sędzia oraz inni uczestnicy procesu (tacy jak protokolant, stenograf) również podlega wyłączeniu od udziału w procesie, jeśli ujawnią się wobec niego przesłanki ustawowo określone (np. powodujące wyłączenie sędziego – art. 40 Kodeksu postępowania karnego) oraz gdy zaistnieją inne okoliczności, które sprawią, iż potencjalnie będzie mogło powstać uzasadnione podejrzenie co do bezstronności tego biegłego.

Przedstawiciel organizacji społecznej może zgłosić swój udział w celu ochrony praw pokrzywdzonego, oskarżonego bądź innych uczestników postępowania. Przesłanką jego udziału w postępowaniu karnym jest potrzeba ochrony interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego.

Kodeks postępowania administracyjnego wskazuje katalog przyczyn, które spowodują odroczenie rozprawy. Kiedy rozprawa zostanie przełożona na inny termin? Jakie konsekwencje mogą wyniknąć z niestawiennictwa strony na rozprawie?

W postępowaniu wyjaśniającym, gdy zaistnieją przyczyny wskazane w kodeksie postępowania administracyjnego, może zostać przeprowadzona rozprawa. W jakim celu się ją przeprowadza? Kiedy w ogóle może mieć miejsce?

Uchylenie mandatu to specyficzna prawna i wyjątkowa konstrukcja. Może mieć miejsce tylko, w sytuacji w której mandat został nałożony na daną osobę za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie następuje na wniosek ukaranego złożony w zawitym terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się mandatu lub z urzędu.

W postępowaniu wykroczeniowym (tak jak w procedurze karnej) ustawodawca rozróżnił dwie (choć podobne do siebie) sytuacje procesowe, w których sprawa toczy się dalej w innym terminie sądowym – zarządzenie przerwy w rozprawie oraz odroczenie rozprawy. Obie instytucje stanowią wyjątek od zasady ciągłości i szybkości rozprawy. Należy wskazać, że zasadą jest zarządzanie przez sąd przerwy w rozprawie, natomiast w przypadkach wskazanych w ustawie rozprawa jest odraczana.

Kodeks wykroczeń określa wprost, iż jednym z warunków przypisania odpowiedzialności za czyn jest to, aby sprawca był w pełni poczytalny. W związku z powyższym w razie wątpliwości, co do poczytalności sprawcy jest on poddawany stosownym badaniom. Co do zasady brak poczytalności wyłącza możliwość ponoszenia odpowiedzialności za wykroczenie, należy jednak podkreślić, iż zasada ta nie obowiązuje jeśli sprawca wykroczenia wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.

Z uwagi na fakt, iż to sąd prowadzi i kieruje rozprawą, jest on jednocześnie zobligowany do czuwania nad jej prawidłowym przebiegiem. Jednym z instrumentów za pomocą, którego może to robić (obok przykładowo kar porządkowych) jest instytucja uchylenia pytania strony jeśli jest nieistotne dla sprawy, sugeruje treść odpowiedzi lub które sąd z innych powodów uznaje za niestosowne.

Rozprawa, Postępowanie karne

Opłaty sądowe w sprawach karnych

Warunkowe zawieszenie wykonania kary łącznej

Kara za fałszowanie dokumentów

Jaka kara za znęcanie się?

Sprawa rozwodowa – vademecum

Kto prowadzi dochodzenie?

Istotne decyzje śledczych w dochodzeniu nie wymagające uzasadnienia

Czas trwania postępowania przygotowawczego

Czym jest umorzenie rejestrowe?

Wstępna kontrola aktu oskarżenia

Inne środki dowodowe w sprawie o rozwód – jakie?

Kto może przeglądać akta sprawy?

Postępowanie uproszczone w procedurze karnej

Obrońca w procesie karnym

Czy możliwe jest wyłączenie sędziego?

Kary porządkowe za niestawiennictwo świadka

Konfrontacja w procesie karnym

Czy można nagrywać dźwięk podczas rozprawy?

Nowe warunki udzielania przedterminowego zwolnienia skazanemu

Jak powinny wyglądać oględziny osoby?

Podsłuch w przepisach kodeksu postępowania karnego

Nowe przepisy dotyczące podsłuchów

Vademecum prawa karnego: posiadanie narkotyków

Jak przebiega procedura wydania wyroku?

Jak przebiega narada sędziowska i głosowanie nad wyrokiem?

Zmiana kwalifikacji prawnej czynu przez sąd

Kiedy może mieć miejsce zeznanie świadka pod nieobecność oskarżonego?

Kiedy sąd przyjmuje przyrzeczenie świadka?

Ustne uzasadnienie wyroku

Kiedy jest możliwe wznowienie przewodu sądowego?

Przyrzecznie prawdomówności świadka a jego odpowiedzialność karna

Wniosek o ściganie przestępstwa

Czym są czynności sprawdzające?

Skutki niestawiennictwa na rozprawie

Czy każdy będzie mógł przysłuchiwać się mojej sprawie?

Umieszczenie oskarżonego w zakładzie leczniczym na czas badań psychiatrycznych

Kiedy popełnienie nowego przestępstwa powoduje odwieszenie zawieszonej kary?

Czym jest wniosek o działanie z urzędu?

Jakie zmiany w procedurze karnej?

Szczególna ochrona skazanych

Czy posiadanie narkotyków na własny użytek jest karalne?

Kiedy obywatel może być podsłuchiwany?

Wyłączenie biegłego od udziału w sprawie

Czy w postępowaniu karnym może brać udział przedstawiciel organizacji społecznej?

Kiedy rozprawa zostanie odroczona?

Kiedy w postępowaniu administracyjnym powinna odbyć się rozprawa?

Kiedy można uchylić mandat karny?

Różnica między przerwą a odroczeniem rozprawy

Kiedy sprawca nie jest odpowiedzialny za swój czyn?

Kiedy sąd może uchylić pytanie strony?