Niepełnosprawni

Co daje niepełnosprawność sprzężona? Chociaż większość osób, które cierpi na różnego rodzaju zaburzenia powiedziałoby raczej: co odbiera niepełnosprawność sprzężona? (sic!). Odbiera zdrowie i jakość życia, a czasami nawet samo życie. W artykule skupimy się omówieniu podstawowych pojęć i uprawnień, szczególnie dla dzieci, związanych z niepełnosprawnością sprzężoną. Zatem: co to jest niepełnosprawność sprzężona? Jakie to są niepełnosprawności sprzężone? Czy autyzm to niepełnosprawność sprzężoną? Kto orzeka o niepełnosprawności sprzężonej?

Okazuje się, że chorzy na łuszczycę mogą otrzymać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Choruje na nią ogromna liczba Polaków. Informacja ta może przyczynić się do ułatwienia im życia na wielu płaszczyznach. Jak uzyskać orzeczenie i jak wrócić do normalnego życia? Opowiada Łukasz Matusik, chory na łuszczycę od 20 lat aktywista i wolontariusz.

Sądy pilnują, aby MOPS i SKO nie powoływały się na IDC-11. Ta klasyfikacja chorób jeszcze nie obowiązuje. Trwają prace nad jej wdrożeniem. Mówi się o 2026 r.

Osoby z niepełnosprawnością, które ubiegały się o świadczenie wspierające, mogą – w szczególnych przypadkach – przekazać to prawo swoim bliskim. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przypomina jednak, że nie zawsze jest to możliwe.

Idą zmiany w prawie, które są niekorzystne dla osób niepełnosprawnych. Polegają na tym, że system wspierania osób niepełnosprawnych zależny jest (albo niedługo będzie) od kryterium niesamodzielności. Są to 1) testy samodzielności (tak w przypadku świadczenia wspierającego - poziom potrzeby wsparcia) albo 2) orzeczenie o niesamodzielności (tak dodatek dopełniający, a wcześniej świadczenie uzupełniające) albo 3) kwestionariusz samodzielności (tak w przyszłości prawdopodobnie asystencja osobista). Wiele wskazuje na to, że coraz mniej ważne będzie orzeczenie o niepełnosprawności, a test rzeczywistej sprawności albo orzeczenie o niesamodzielności. Komisja sprawdzi, czy osoba niepełnosprawna może chodzić, ubrać się, umyć się, zrobić sobie herbatę. Przedsmakiem systemu świadczeń tylko dla osób niesamodzielnych jest świadczenie wspierające oraz dodatek dopełniający do renty socjalnej. Tak samo będzie przy zapowiadanym odpowiedniku dodatku dopełniającego, ale dla rencistów chorobowych - dodatek będzie oparty o NDSE.

W 2025 r. na mocy obwieszczenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, tak jak w 2024 r., również przysługuje dodatek na zagospodarowanie. I to w niemałej wysokości bo: 4542 zł dla osób z orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności ale też 2272 zł dla osób bez orzeczonej niepełnosprawności. Pieniądze mogą być przeznaczone na różne cele. Nie należy mylić tego dodatku na zagospodarowanie z zasiłkiem na zagospodarowanie.

5000 osób niepełnosprawnych (nie tylko stopień znaczny, ale brak możliwości samodzielnego przejścia z wózka na np. łóżko) złożyło wnioski o dopłaty do samochodów. Górna wartość samochodu 300 000 zł. Samochód otrzymało 1500 zł. To 30% zainteresowanych. W artykule list czytelnik, który trzy razy starał się o samochodów dla osoby niepełnosprawnej, którą się opiekuje.

25 czerwca 2025 (środa) Komisja do Spraw Petycji (PET) rozpatrzy petycję w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej w zakresie osób niesamodzielnych uprawnionych do otrzymania dodatku dopełniającego z innych tytułów niż renta socjalna (BKSP-155-X-380/25). Dodatek ten obiecano rencistom (z tytułu niezdolności do pracy). Dla renty socjalnej wynosi obecnie 2610,72 zł. Rozszerzenie dodatku na osoby niepełnosprawne z rentą chorobową, to koszt dla budżetu. Dlatego prawdopodobne jest, że komisja skieruje dezyderat do Ministrów: 1) Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i 2) Finansów w tej sprawie. Los dodatku jest zależny po prostu od znalezienia na niego środków w budżecie.

Do redakcji infor.pl przychodzą stale listy osób, które uważają, że WZON obniżył im liczbę punktów do poziomu wykluczającego przyznanie świadczenia wspierającego przez ZUS. Np. osoba niewidoma otrzymała 61 punkty, a sparaliżowany od pasa w dół mężczyzna 43 punkty. Z listów wynika, że trudno jest także uzyskanie samego stopnia niepełnosprawności (zwłaszcza znacznego) w PZON (tu WZON rozpatruje odwołania). Urazy kręgosłupa to za mało. Tak przynajmniej opisuje nasz czytelnik.

Kolejny list czytelnika Infor.pl o nieprawidłowościach (jego zdaniem) w procesie przyznawania punktów przez WZON, od których zależy wysokość świadczenia wspierającego albo w ogóle jego przyznanie. Publikowaliśmy wcześniej listy np.: 1) osoby niewidomej, która otrzymała 61 punktów oraz osoby sparaliżowanej od pasa w dół z ... 43 punktami. Obie osoby to niepełnosprawność w stopniu znacznym, orzeczenia o niepełnosprawności stałe.

Osoby z niepełnosprawnościami proponują kilka ważnych nowości w zasadach przyznawania świadczenia wspierającego. Wśród postulatów znalazła się m.in. obniżka liczby punktów uprawniających do uzyskania pomocy.

Zasiłek dla opiekunów osób niepełnosprawnych - są kłopoty w jego otrzymaniu. Wystarczy pół roku czekania na przyznanie punktów przez WZON i już nie ma prawa do zasiłku dla bezrobotnych (bo o ten zasiłek chodzi). Chyba, że zrezygnuje się ze świadczenia wspierającego za okres rozpatrywania wniosku przez WZON (wtedy zamiast wspierającego dla osoby niepełnosprawnej otrzyma opiekun świadczenie pielęgnacyjne). Zasiłek miał pomóc opiekunom tracącym świadczenie pielęgnacyjne w powrocie na rynek pracy (często po dekadzie opiekowania się osoba niepełnosprawną ze znacznym stopniem niepełnosprawności). Uzasadnieniem dla zasiłku jest zrównanie pracy zarobkowej na etacie z opieką nad osobą niepełnosprawną pod warunkiem, że opiekun otrzymał świadczenie pielęgnacyjne przez rok za ostatnie 1,5 roku. Ponieważ mamy przewlekłość przy świadczeniu wspierającym i zwroty świadczenia pielęgnacyjnego za okresy dłuższe niż pół roku, to nie można tego warunku spełnić. Jest on niewykonalny.

Zmienią się zasady orzekania o niepełnosprawności oraz o ustalaniu stopni niepełnosprawności. Dawno nas tak nie upokorzyli podkreślają osoby z niepełnosprawnościami, które czują żal. Wszystko za sprawą nowego rozporządzenia, o którym mówi się już od kilku miesięcy. Dokonując jednak analizy postulatów środowisk osób z niepełnosprawnościami oraz samej Rzecznik Praw Dziecka, która zaangażowała się w sprawię, trzeba przyznać, że przepisy nie są tak korzystne jak postulowano i jak mogłyby być. Rozporządzenie nie jest zgodne z wytycznymi pełnomocnika Łukasza Krasonia, który już teraz nie pisze szumnie na stronie o orzeczeniach na stałe a podkreśla jedynie: mniej formalności – orzeczenia o niepełnosprawności oraz orzeczenia o stopniu niepełnosprawności na dłużej.

Do redakcji Infor.pl stale trafiają listy osób, które śladem naszych publikacji czują się poszkodowane. Są 4 grupy osób poszkodowanych: 1) emeryci z zaniżonymi emeryturami poprzez odjęcie od emerytur kwot wypłaconych na emeryturach wcześniejszych w okresie 2013 r. - 2024 r. (wyrównania to około średnio 64 000 zł). 2) emeryci mundurowi mający "zaparkowane" w ZUS (czyli nie do wyjęcia) od 250 000 zł - 750 000 zł (składki od pracy cywilnej nie dają drugiej emerytury cywilnej obok tej mundurowej). 3) osoby niepełnosprawne ze znacznym stopniem niepełnosprawności, które otrzymują od WZON 43-70 punktów i nie mają świadczenia wspierającego (niewidomi, sparaliżowani od pasa w dół, ale ze sprawnymi rękami). I ostatnią grupą poszkodowanych są renciści niezdolni do pracy, którzy nie mają odpowiednika dodatku dopełniającego (jest w rencie socjalnej i wynosi od marca 2025 r. 2610,72 zł brutto, wcześniej w styczniu i lutym 2520 zł brutto). List od czytelnika z tej grupy publikujemy w artykule.

Do infor.pl trafiają kolejne listy osób niepełnosprawnych, którym WZON zaniżył (w ich ocenie) liczbę punktów, odbierając możliwość otrzymania świadczenia wspierającego. Za każdym razem jest ten sam schemat historii opisanej w liście. Osoba niepełnosprawna została poddana testowi niesamodzielności (poziom potrzeby wsparcia). Z testu wyszło, że nawet jeżeli jest orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, to osoba niepełnosprawna nie jest jednak tak niesamodzielna, aby otrzymać świadczenie wspierające. Taką kwalifikację otrzymują od WZON osoby obiektywnie ciężko poszkodowane, co potwierdza orzeczenie o niepełnosprawności.

Bez świadczenia wspierającego z ZUS choć osoba niepełnosprawna ma aż trzy orzeczenia: 1) orzeczenie o niepełnosprawności (stopień znaczny) 2) orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji i 3) orzeczenie o niezdolności do pracy. Ma też 9 poważnych chorób, uszczerbków i deficytów. I na koniec otrzymuje .... 40 punktów w WZON (poziom potrzeby wsparcia). I pisze do nas list z frazą "Możemy razem się pośmiać".

Opublikowaliśmy artykuły o bieżącym stanie prac rządu nad ustawą wprowadzającą drugi dodatek do rent - tym razem nie chodzi o rentę socjalną, a chorobową. Po artykule otrzymaliśmy listy od czytelników, którzy uważają, że są poszkodowani przez dwie rzeczy. Pierwsza, to niska wartość rent i niewielka podwyżka w 2025 r. Druga to brak dodatku do niskiej renty.

Pierwszy dodatek dla rencistów, to dodatek dopełniający (do renty socjalnej). Jego wypłaty są z wyrównaniem od stycznia 2025 r. (wyrównanie uwzględnia też marcową waloryzację.) Natomiast gorzej wygląda sprawa drugiego dodatku – tym razem dla rencistów z tytułu niezdolności do pracy (tzw. renta chorobowa). Wciąż nie mamy upublicznionego projektu nowelizacji przepisów. Wszystko się prawdopodobnie rozbija o stan budżetu oraz zgodę Ministra Finansów. 

Od czego zależy okres ważności orzeczenia o stopniu niepełnosprawności? Na jaki czas orzeka się o niepełnosprawności dziecka? Kogo dotyczą najnowsze zmiany? Odpowiadamy na kluczowe pytania.

Dyskryminacja polega na tym, że nie ma nie tylko podwyżki zasiłków dla stopnia umiarkowanego niepełnosprawności, ale i takich świadczeń jak dopłaty PFRON do zakupu samochodu przez takie osoby (jest pomoc przy doposażeniu samochodów dla stopnia umiarkowanego, dopłaty do kupna tylko dla stopnia znacznego). Zmniejsza się znaczenie świadczeń dla osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Np. zasiłek pielęgnacyjny z MOPS nie będzie waloryzowany aż do 2028 r. (według odpowiedzi na interpelacje złożone w Sejmie). Ustawa o asystencji osobistej podobnie jak świadczenie wspierające oparta jest o test samodzielności – orzeczenie o niepełnosprawności jest wtórne wobec określania poziomu potrzeby wsparcia. Dowodem pomniejszenia znaczenia stopnia umiarkowanego niepełnosprawności dla posłów jest zakres dopłat do samochodów używanych przez osoby niepełnosprawne.

Legitymacja jest ważnym dokumentem osoby z niepełnosprawnością. Kto może ją uzyskać i na jak długo? Jak wygląda taki dokument i co daje w 2025 roku?

Jeszcze na przełomie 2023 r. i 2024 r. obiecywano podwyżkę renty socjalnej – każdy rencista (socjalny) miał mieć 4666 zł brutto (w 2025 r.). Od samego początku było to nierealne z uwagi na brak środków w budżecie. Zamiast tej ogromnej podwyżki wprowadzono więc dodatek dopełniający, ale tylko dla rencistów mających dodatkowo orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Po tym ruchu rządu renciści z innych grup niż socjalni domagają się takiego samego dodatku do renty. Wszystko wskazuje na to, że …. będzie ten dodatek. Będzie to wielkie wsparcie dla rencistów. Trwają prace nad projektem ustawy – hamuje je jednak prawdopodobnie Ministerstwo Finansów chyba podnosząc problem braku odpowiednich środków (opinia publiczna nie jest informowana o stanowisku MF w tej sprawie.

Maksymalnie 347 zł miesięcznie mogą uzyskać osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności. Trwa jeszcze nabór wniosków. Kto może ubiegać się o taką pomoc?

Idea była taka. Osoba niepełnosprawna otrzymuje świadczenie wspierające w wysokości np. 30 000 zł. Za okres np. 10 miesięcy. Po otrzymaniu tych pieniędzy opiekun osoby niepełnosprawnej oddaje (do MOPS) równoważne 30 000 zł (świadczenie pielęgnacyjne). Chodziło o to, aby w okresie rozpatrywania wniosku o przyznanie świadczenia wspierającego, rodzina osoby niepełnosprawnej (najczęściej stopień znaczny) miała środki na utrzymanie osoby niepełnosprawnej. Finansować to miało świadczenie pielęgnacyjne, które następnie (jako pewien kredyt społeczny) trzeba zwrócić do MOPS. Taki miał być model rozliczenia między świadczeniem wspierającym a pielęgnacyjnym. W praktyce nie mamy z obu stron po 30 000 zł. Dla 2024 r. za okres 10 miesięcy otrzymywało się 29 880 zł świadczenia pielęgnacyjnego (miesięcznie 2988 zł), a maksymalna wysokość świadczenia wspierającego to za 10 miesięcy 39 180 zł (miesięcznie 3918 zł). W zależności od tempa przyznawania świadczenia wspierającego można było tak rozliczać okresy 5 miesięcy jak i np. 14 miesięcy.

Kłopotem są świadczenia konkurencyjne do świadczenia pielęgnacyjnego. Zdaniem MOPS jeżeli opiekun osoby niepełnosprawnej miał jakieś świadczenie (np. renta) przed 2024 r. i nie zrezygnował z niego przed tą datą, to opiekun nie może otrzymać starego świadczenia pielęgnacyjnego w 2024 r. albo 2025 r. Opiekunowie liczyli na interpretację przepisów polegającą na tym, że mogą wybrać jedno ze świadczeń (także w 2024 r. albo 2025 r.). Jeżeli jednak pielęgnacyjne zostanie przyznane w 2024 r., to czy to jest możliwe skoro od 1 stycznia 2024 r. weszło świadczenie wspierające?